عمارت ناصر الدین میرزا | بنایی با معماری روح نواز

عمارت ناصر الدین میرزا یا خانه سنتی ناصرالدین میرزا در ایران در فهرست آثار ملی ثبت شده است، این خانه قدیمی در ایران متعلق به ناصرالدین میرزا فرزند مظفرالدین شاه از دوران قاجار است. این خانه مجلل در ایران یکی از معدود اقامتگاه های ارزشمند در محوطه کاخ سلطنتی تهران است. این بنا با مساحت 4500 متر ساخته شده است.

موقعیت عمارت ناصر الدین میرزا

امروزه تنها 918 متر از فضای بیرونی با حدود 700 متر زیربنا از آن عمارت مجلل باقی مانده است. از ویژگی های بارز خانه ناصرالدین میرزا در ایران، چهار ضلعی و گنبد آن است. خانه ناصرالدین میرزا یکی از دو بنای گنبدی شکل تهران با معماری بی نظیر کویری در قلب پایتخت است. بنای تاریخی کاخ ناصرالدین میرزا در شهر تهران قرار دارد. بنای بنای خانه ناصرالدین میرزا به گونه ای است که به سختی می توان آن را تنها خانه تاریخی گنبدی تهران نامید.

عمارت ناصر الدین میرزا

ناصرالدین میرزا شاهزاده قاجار و فرزند مظفرالدین شاه قاجار بود. پس از سلطنت مظفرالدین شاه و تولد فرزندش، وی به منظور زنده نگه داشتن یاد و خاطره پدر، نام پسرش را ناصرالدین گذاشت. ناصرالدین که بعداً توسط میرزا اضافه شد، اگرچه هرگز نتوانست تاج و تخت را تصاحب کند، اما در دربار حاکم قاجار و دربار سفلی کارهای خوبی انجام داد که بیشتر آنها تحت تأثیر فخرالدوله بود. در واقع فخرالدوله در دوران حکومت مظفرالدین شاه، احمدشاه و حتی پهلوی اول فردی درخشان بود و بدیهی است که تأثیر زیادی بر سایر اعضای خانواده به ویژه کوچکتر از خود داشته است. به عنوان ناصرالدین میرزا.

ناصرالدین میرزا در سال 1250 هجری قمری دستور ساخت این بنا را در قسمت شمالی ارگ سلطنتی و در انتهای خیابان اندرو و خیابان شرقی در الماسیه صادر کرد. در واقع به دستور خود ناصرالدین میرزا ساخته شده است. متاسفانه امروزه با نگاهی به نقشه های قدیمی اثری از آن یافت نمی شود. نقشه عبدالغفار و موقعیت کنونی بنای ناصرالدین میرزا، شخصیت برجسته و تاثیرگذاری را به عنوان یک معماری معروف نشان نمی دهد، به علاوه شکل کوچه ظاهراً بدون تغییر باقی مانده است.

وضعیت فعلی به گونه ای است که نمی توان بیشتر جستجو کرد و احتمالاً کتیبه هایی را که نشان دهنده سال دقیق ساخت است، یافت، اما در صورت انجام تعمیرات اضطراری و اولیه; یک معاینه دقیق تر مطمئناً به شرح حال دقیق تری منجر می شود.

این بنا را نمی توان یکی از نادرترین اشکال معماری مسکونی قاجار با سبک و چیدمانی متفاوت توصیف کرد و به سختی می توان گفت که چنین سقف و گنبدی در کل شهر تهران وجود ندارد. همچنین شهرهایی مانند کاشان، اصفهان و یزد از لحاظ معماری گنبدی غنی هستند.

معماری عمارت ناصر الدین میرزا

پلان کلی محوطه ای عمارت ناصر الدین میرزا مستطیل شکل به مساحت یک هزار متر مربع و به ابعاد 48*21 متر ملک در جهت شمال به جنوب می باشد. ایوان در جبهه جنوبی و جنب در ورودی است. در حیاط مرکزی و شمال عمارت اصلی فضایی مربع شکل وجود دارد. شکل خاص زمین یا علاقه مالک زمین که یکی از مهم ترین و برجسته ترین خانواده های دربار قاجار است.

شکل اجزای معماری این مکان را به قدری به یاد ماندنی کرده است که شکل خاص دو قسمت سازهایی مانند شاه نشین و مکان های خدمه در دو طرف بدون هیچ گونه بند ساختمانی مستقر می شدند و آنها را در حیاط یا عمارت جدا می کردند. بیشتر ایوان های ساخته شده برای شاهان و شاهزادگان قاجار دارای حیاط مرکزی و فضایی است که در وسط آن چیزی دیده نمی شود.

نکته قابل توجه دیگر نبود زیرزمین در ساختمان اصلی است. اما تمام افکار و کاربردهای یک زیرزمین رفیع، از جمله یک زیرزمین کوچک و اتاق های مرتبط، و همچنین یک سقف کوتاه و چیدمان طاقچه، در طبقه همکف تعبیه شده است. این نوع طراحی را می‌توان در برخی هتل‌های ایران، اقامتگاه‌های لوکس در ایران و برخی از خانه‌های گردشگری سنتی قدیمی در ایران مشاهده کرد.

معماری قجری و روح نواز خانه ناصر الدین میرزا

تنها قسمتی که در حال حاضر در سبک معماری سنتی قاجار و خانه طبقه حاکمه کم است، حیاط بیرونی و اندرونی است که به نظر می رسد با تغییر حیاط اندرونی تخریب شده است. البته پلان اول در ایوان، صحن و بنای اصلی بسته و تکمیل شده است، اما در بدنه شرقی حیاط، بقایای یک سر در ورودی و چند پله وجود دارد که می توان حدس زد که از این قسمت عبور کند.

زیر کوچه مجاور در ضلع شرقی به حیاط دیگری متصل بود. در واقع این امکان وجود دارد که حیاط بیرونی و ساختمان مورد نظر، دفتر و محل کار ناصرالدین میرزا باشد. این طرح های خاص آنقدرها که در هتل های معمولی ایران می توانید مشاهده کنید، رایج نیست. برای بازدید از یک خانه منحصر به فرد قاجاری می توانید در بوتیک هتل مجلل کیان پور اصفهان اقامت کنید.