یکی از مواردی که می تواند فرهنگ هر قومی را به خوبی نشان بدهد طرز لباس پوشیدن و نوع پوشاک آن منطقه است. در استان همدان چهار محور فرهنگی متفاوت وجود دارد اما می‌توان گفت که شیوه‌های پوشش زنان و مردان اغلب مشابه میباشد. قبل از ورود کارخانه‌ها، لباس محلی همدان در بافت پارچه و کفش به ویژه گیوه توسط روستاییان انجام می‌شد.
لباس محلی همدان
مردم استان همدان اغلب فارس زبان هستند اما اقوام ترک، لر و کرد در نقاط مختلف این استان زندگی میکنند.
در مطالب دیگر به صورت کامل به معرفی لباس محلی اقوام ترک، لباس محلی اقوام لر و لباس محلی اقوام کرد پرداخته‌ایم. در این مطلب به معرفی لباس مردم همدان می‌پردازیم.
پوشاک و لباس محلی استان همدان شامل تن پوش، سرپوش و پای افزار یا همان کفش می شود. نکته جالب این است که تن پوش های سنتی خانم ها و آقایان همدانی خیلی به هم شبیه هستند و تنها در مواردی میشود اختلافشان را مشاهده کرد.
لباس محلی مردان همدانی
سرپوش: شامل انواع کلاه‌های پشمی و نخی است که در طرح‌های گرد وساده و رنگ‌های نخودی،خاکستری و مشکی دیده میشود. کلاه نمدی یاکلاو کرکی،لنگی یا شاپو،بخارایی،گنجه بورک،دری بورک و ایپ بورکی سرپوش‌های مردانه است که به فراخور فصل،کار و مناسبت‌های مختلف،به سر گذاشته میشود.
تن پوش: عمده‌ترین تن پوش مردانه که در تمام مناطق استان به نام‌های مختلف دیده میشود،”کونیک” است که در زبان کردی “کراس” خوانده شده وپیراهنی است که با یقه آخوندی که بلندای آن تاپایین کمر می‌رسد وجلوباز است.این تن پوش اغلب ازجنس کرباس است. جلیقه،سرداری،شلوار یا شووال،دن یا قوا،و کرک از دیگر تن پوش‌های لباس محلی مردان همدان محسوب میشود.
پاپوش: پای افزارهای مردان در گذشته که محصولات دیگر نقاط کشور کم‌تر به استان راه می‌یافت،عبارت بود از چاروق که در شهر اسدآباد به آن “آجی” می‌گفتند و رویه و کف آن از چرم گاو بود،گیوه یا “کلاش” که در نواحی ترک نشین به آن “تخته جوراب” نیز می‌گفتند ورویه آن نخی و کف آن از چرم بود و گاه به جای چرم از پارچه‌های کهنه فشرده نیز استفاده می‌شدو “گالش” که اغلب در فصل زمستان استفاده می‌شد.گالش امروزه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پوشاک بانوان همدانی
سرپوش: انواع سرپوش های بانوان همدانی با انواع شکل و شمایلی که داشتند اسم خاص خود را دارا بودند، در زیر به هر کدام از آن ها که جزئی از لباس محلی زنان همدان است اشاره ای می کنیم.
چارقد: در مناطق کردنشین استان همدان مثل اسدآباد و تویسرکان به چارقد « سربین» یا «سرکی» می گویند که از جنس متقال، نجمه، اطلسی و ابریشم می باشد. چارقد معمولاً به رنگ مشکی است و در آن گل‌ها یا خط های قرمز به چشم میخورد.
روبند: در زندگی امروزی از روبند خیلی کم استفاده میشود، اما در زمان های قدیم وقتی خانم ها میخواستند از محله های شلوغ رفت و آمد کنند حتما روبند میبستند.
عرقچین: عرقچین یه نوع کلاه زنانه از جنس متقال یا مخمل بوده که به رنگ‌های سفید یا مشکی مورد استفاده قرار می‌گرفت. خانم هایی که سلیقه بیشتری داشتند، دورعرقچین‌های خودشان را با سکه یا اشرفی تزیین میکردند.
شده: شده اسم یک نوع از سرپوش های زنانه میباشد. که الان به خصوص در شهرها، استفاده کمی از آن میشود. جنس این سرپوش از ابریشم و رنگ آن اغلب قرمز رنگ است و افراد مسن آن را بر سر می کنند.
تن پوش کونیک: تن پوش خانم های استان همدان تا همین چند وقت پیش، پیراهنی آستین دار و جلو بسته بود که تا پایین کمر به تن میکردند. یقه این پیراهن بیشتر اوقات گرد بود و در جلوی سینه سه دکمه داشت. اسم این پیراهن « کونیک» یا « کراس» بوده است. خانم های جوان یا پولدارها روی این کراس، جلیقه یا کلنجه هایی از جنس ساتن یا مخمل می پوشیدند که حاشیه‌های آن با نوارهای رنگی و سکه تزیین می‌شد.
تومبان: تومبان یا « پاتول» را خانم ها زیر دامن‌های چین دار کوتاهی که به آن شوال قری یا قرقره تومبان گفته می شده، می پوشیدند. جنس تومبان قری از متقال یا گودری بوده و بیشتر به رنگ‌های سفید یا آبی بوده است.
آرخالق: در فصل های سرد سال، خانم ها یک نوع کت مردانه که معمولا جنسش پشمی یا مخملی بوده، می پوشیدند. به این کت‌ها آرخالق میگفتن که هنوز هم توی بعضی از روستایی های همدان از آن استفاده میکنند.
دوش لوق: دوش لوق یک نوع پیش بند از جنس متقال است که در زمان کار در مزرعه یا فعالیت‌های دامداری استفاده میشده تا لباس کشاورز یا دامدار کثیف نشود.
پاپوش بوتون: بوتون، یک نوع کفش زنانه است که کاملا از جنس چرم است و به آم جرباشماق، نلک و پاله هم میگویند.
ساغری: ساغری یک نوع دیگه از کفش ها بوده که رویه ای بافته شده از ریسمان و کفی چرمی داشته است.
ارسی: ارسی یک نوع کفش پاشنه دار بوده که شکل رسمی‌تری داشته و بیشتر هم آنرا در مراسم و مناسبت‌ها پا میکردند.
گالش: گالش در فصل زمستان یا در زمان کار استفاده میشده است.
متاسفانه امروزه خبری از پوشش های محلی نیست و خیلی کم دیده می شود. اکثرا کفش خانم های روستایی و شهری شبیه به هم و مطابق با مد روز شده است.