آرامگاه ابوعلی سینا ؛ نابغه ی شرق

در سال 373 ه.ق دربخارا و خانه عبدالله سینا فرزندی به دنیا آمد که نابغه ی شرق نامیده شد. آوازه ی علم و اندیشه ی متعالی و ژرفش مرزهای علمی روزگار خود را در رشته های علوم متعدد، در نوردیده. به واسطه ی نبوغ و استعدادی که از خود نشان داد او را شیخ الرئیس ابوعلی سینا می نامیدند. آرامگاه ایوعلی سینا در همدان قرار گرفته و چند بار تجدید بنا شده

زندگی بوعلی سینا

ابوعلی سینا ملقب به شیخ الرئیس، حجه الحق، شرف الملک ابوعلی سینا یکی از دانشمندان سرآمد زمان خود بوده و در علوم متعددی چون پزشکی، ریاضی‌، نجوم، فیزیک‌، شیمی‌، روان‌شناسی، جغرافی‌، زمین‌شناسی، منطق و فلسفه  از مشهورترین و تأثیرگذارترین دانشمندان بوده است همچنین اشعاری از وی برجا مانده که نشانده ی ذوق و استعداد او در هنر و طبع ظریفش دارد.

وی نویسنده کتاب شفا یک دانشنامه علمی و فلسفی جامع است و القانون فی الطب یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است.

ابوعبید جوزجانی که نویسنده، شاگرد و شرح دهنده آثار ابوعلی سینا بوده است از قو ل استادش زندگینامه او را چنین روایت می کند:
« پدرم عبدالله پسر حسن پسر علی ابن سینا از اهالی بلخ بود. با دختری به نام ستاره ازدواج کرد.

من در سال 259 خورشیدی به دنیا آمدم. بعد از مدت زمانی پدرم به شهر بخارا آمد، مرا به مکتب برد و به دست استاد سپرد. درس قرآن و ادبیات را شروع کردم و در ده سالگی قرآن را حفظ نموده و در ادبیات مقامی کسب کردم که همدرسانم را تحت الشعاع قرار داده بودم.

با کمال جدیت نزد اسماعیل زاهد فقه روی آوردم و در این رشته به حدی رسیدم که مفتی حنفیان بخارا شدم. در همان زمان حساب را پیش یکی از سبزی فروشها که در علم حساب توانا بود فرا گرفته و ریاضی را از استادی به نام محمد مساح کسب نمودم.

دیری نگذشت که شخصی به نام عبدالله ناتلی به شهر ما آمد؛ از او خواهش کرد که مرا تعلیم دهد. کتاب ایساغوجی را پیش وی خواندم و هر مسئله ای را که استاد شرح می داد، من بهتر از او تفسیر می کردم. در مدت زمانی اندک توانستم در علم منطق، سرمایه زیادی کسب کنم.

 بعد از علم منطق و هندسه و فلکیات، که از ناتلی و غیره فرا گرفته بودم؛ به فراگیری علوم طبیعی و ماوراء الطبیعه و علوم طب پرداختم. کتاب ماوراء الطبیعه تألیف ارسطو را پیدا کردم، دیدم بسیار مشکل است. چهل بار از اول تا به آخر خواندم و تمام مندرجاتش را حفظ کردم، اما چیزی از محتوای آن نفهمیدم. تا روزی در بازار صحافان بخارا به سمساری برخوردم، کتابی در دست داشت، کتاب را به سه درهم خریدم و به خانه آوردم. کتاب یکی از تألیفات فارابی و شرح ماوراءالطبیعه ارسطو بود. آن وقت بود که به کمک این کتاب ارزشمند، مشکلات علم ماوراءالطبیعه همگی بر من روشن شد.

در زمینه علم طب بسیاری از کتاب های طبی را که در آن روزگار متداول بود، مطالعه کردم دیدم علم طب بسیار مشکل نیست. بسیار زود در این باره نیز پیشرفت هایی حاصل شد، که از سایر اطبای وقت پیشی گرفتم و شروع به مداوای بیماران کردم. در طب عملی تجاربی بر من کشف شد که بسیاری از نظریات مندرج در کتاب ها را وارونه دیدم. در آن ایام که با طب سر و کار داشتم شانزده سالم بود.»

ابوعلی سینا  در اواخر عمر  به مرض قولنج دچار شد. وقتی به همدان رسید، متوجه شد که بدنش قدرت مقابله با بیماری را ندارد و گفت : ” آن مدبری که تدبیر بدن من می نمود، از تدبیر دست برداشت. دیگر معالجه من نفی ندارد” . پس غسل کرد و توبه نمود و آنچه داشت به فقرا بخشید و هر سه روز، یک بار از حفظ قرآن ختم می کرد
سراجام وی، در روز جمعه اول ماه مبارک رمضان سال 427 هجری قمری، به جوار رحمت الهی پیوست و در همدان مدفون گردید.

بنای یادبود و آرامگاه ابوعلی سینا

آرامگاه بوعلی سینا در یکی از مهمترین میدان های همدان به همان نام قرار دارد. این میدان که شکل بیضوی دارد علاوه بر آرامگاه ابوعلی سینا با درختان چنار کهنسال و باغچه ها و آب نما های زیبا در بر گرفته شده است. و به قول خود همدانی ها نگین همدان است و به عنوان مهمترین نماد شهر همدان و در دنیاست. آرامگاه بوعلی سینا سه بار نو سازی شده است اولین بنا در دوران قاجاریه بنا نهاده شده ولی در سال هزار و سیصد و سی به مناسبت هزارمین سالگرد تولد ابوعلی سینا تصمیم بر این گرفته شده که بنایی در خور شأن ابوعلی سینا ساخته شود. پس طراحی بنا را به معماری به نام هوشنگ سیحون سپردند که پیش از این آرامگاه خیام، نادرشاه افشار، فردوسی و کمال الملک را طراحی نموده بود.

ویژگی های معماری آرامگاه بوعلی سینا

معماری آرامگاه بوعلی سینا در همدان براساس معماری دوران حیاط این دانشمند فرزانه و برج قابوس بن وشمگیر در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است. بنای آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است، که با بهره گیری از هنر معماری سنتی و شیوه های نوین، در آن عناصری چون برج، باغچه ها؛ متاثر از باغ های ایرانی، آب نما؛ الهام گرفته از حوض خانه های سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا، که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخ های باستانی ایرانیان است، استفاده شده است. بنا از 12 ستون تشکیل شده که هریک نمادی برای علومی هستند که ابوعلی سینا در آن ها سرآمده بوده.

ویژگی ها و بخش های بنای یادبود بوعلی سینا

محل فعلی آرامگاه در واقع منزل دوست صمیمی بوعلی سینا به نام ابوسعید دخوک است. که او نیز در مجاورت ابوعلی سینا دفن شده است. در تالار جنوبی آرامگاه موزه ای برپا شده است که محل نگهداری سکه ها تاریخی، سفال، برنز و سایر اشیاء کشف شده زیر خاکی، مربوط به هزاره های قبل از میلاد و دوران اسلامی می باشد.

در تالار شمالی کتابخانه ای بنا شده که  مشتمل بر 8000 جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری در آن می شود. در قسمت آثار بوعلی سینا در این تالار عکسی از جمجمه ی ابوعلی سینا وجود دارد که گویا در زمان تجدید بنا گرفته شده است.

بوستان مجاور آرامگاه بوعلی سینا

بوستانی به شکل نیم دایره در مجاورت بنای آرامگاه قرار دارد که در آن تندیس بوعلی سینا با کتابی که در دستان خود دارد گویی شعر خودش را بر زبان دارد که

دل گرچه در این بادیه ، بسیار شتافت
یک موی ندانست ، ولی موی شکافت
انـدر دل مـن ، هـزار خـورشـیـد بتـافـت
 آخـر به کـمـال ذره ای ، راه نـیـافـت