موسیقی جنوبی ایران یکی از غنی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین موسیقی‌های مناطق ایران بوده که بیانگر اقوام مختلف است. در این پست قصد داریم ویژگیها و سبک های موسیقی جنوب ایران را بررسی کنیم. با درناتریپ همراه باشید.
موسیقی جنوب ایران چه مناطقی را شامل می شود؟
یکی از ویژگی‌های ایران، تفاوت در فرهنگ مردمان مناطق مختلف میباشد که تاثیر آن را نیز در تفاوت نوع موسیقی اقشار مختلف میتوان مشاهده کرد.
مناطق جنوبی ایران حرف زیادی در زمینه فرهنگ موسیقی برای گفتن دارند که از این مناطق میتوان به استان‌های هرمزگان، خوزستان و بوشهر نیز اشاره کرد.
غالب موسیقی جنوبی معمولا شاد است. در مراسم سوگواری‌ها نیز میتوان موسیقی جنوبی را تحسین کرد اما موسیقی ریتمیک و شاد آن شناخته شده‌تر است.
انواع مختلف موسیقی جنوب ایران
۱.بندری
مشهورترین گونه موسیقی جنوبی محسوب میشود که متاثر از فرهنگ مهاجران آفریقایی است. این موسیقی با تومبا، تمپو و نی انبان نواخته میشود و در مراسم عروسی کاربرد دارد.
۲. سبالو
از فرم‌های موسیقی در هرمزگان و بوشهر است که با دایره همراه میشود و خوانندگان دایره وار هنگام اجرای سبالو، شانه‌هایشان را به سمت راست و چپ حرکت میدهند که این موسیقی نیز برگرفته شده از فرهنگ موسیقی آفریقایی است.
۴. یزله
این نوع موسیقی تنها با دست زدن و توسط خوانندگان غیرحرفه‌ای انجام میشود. ملودی در این نوع بر متن مقدم است که در مراسم عذاداری یا سینه زنی رایج است.
۵. لیوا
نوعی موسیقی شاد همراه با رقص است که در استان هرمزگان رایج است. این موسیقی از فرهنگ عربی، آفریقایی و سواحل زنگبار متاثر شده که در نواختن آن از دهل‌های بزرگ و کوچک هم، چون پیپه، جفه، پونکه و تویری استفاده میشود.
۶. موسیقی زار
از رمز‌آلودترین و پیچیده‌ترین موسیقی‌های ایران میباشد. در این مراسم از سازهای مختلفی استفاده میشود که یکی از آنها تنبوره است.
این ساز فقط توسط بابا زار یا شخص دیگری که او اجازه میدهد نواخته میشود. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای اجرای مراسم قربانی شده، ساخته میشود. این مراسم معمولا درمانی است و که بر باور مردم باعث میشود جن از بدن فرد جن زده خارج شود.
۷. رقص ازوا
در روزهای عید قربان، عید فطر، مراسم عروسی انجام میشود که عده‌ای از ناخداها، جاشو‌ها و ماهی‌گیران قشمی با دهل، ساز و طبل‌های بزرگ به کوچه‌ها آمده و با نواختن طبل به شادی و پایکوبی میپردازند.
۸. نیمه خوانی
نیمه موسیقی دریانوردان است که به هنگام کار در دریا اجرا میشود. یک تکخوان با همسرایان، آوازهایی میخوانند که در ستایش دریا است.
۹. چاووشی
این موسیقی هنگام بدرقه یا دیدار زائران خوانده میشود. همچنین در شب‌های سوم محرم، عاشورا، اربعین و یا هنگام کارهای ساختمانی خوانده میشود. این موسیقی برای خواندن نیاز به صدایی رسا دارد.
۱۰. شروه
نوعی دوبیتی با آوازی رسا و غمگین است که به زبان محلی اجرا میشود.
۱۱. شاهنامه خوانی
در محفل‌های شبانه با آوازی خاص خوانده میشود.
۱۲. خیام خوانی
با ریتمی مشخص و به همراه ضرب و دایره اجرا میشود. این نوع موسیقی در جنوب بسیار مشهور است که هر فرد جنوبی بخواهد شعری بخواند، مسلما یکی از آنها اشعار خیام خواهد بود.
موسیقی بوشهر
بخش مهمی از موسیقی بوشهر را نوحه‌ها و مراسم عذاداری تشکیل میدهد. سینه‌زنی‌ها در بوشهر با آواز همراه هستند و بوق وظیفه هماهنگی بین دو دسته را برعهده دارد.
برای خبر کردن مردم در جهت اجرای مراسم سینه‌زنی از سنج و دمام استفاده میشود. شروع نواختن با بوق و ختم آن با دمام یا بوق است. مردم بوشهر اجازه نمیدهند سنج یا دمام را فرد غریبه‌ای بنوازد. سبالو، یزله و شروه، فرم‌های موسیقی بوشهر هستند.
مقام‌های سازی و آوازی بوشهری ( موسیقی های معروف جنوب ایران )
۱. مولودی
حرکتی دسته جمعی که در روزهای بخصوصی مانند اعیاد مذهبی اجرا میشوند.
۲. شکی
این نوع موسیقی با نی انبان و نی جفتی همراه با دمام یا دایره است و در اجرای آن نیز دست میزنند.
۳. چوبی چهار دستماله
با نی انبان و دایره اجرا میشود و نوازندگان با شکل منظم حرکت پا به به شکل خاصی دایره‌وار حرکت میکنند و حول یک محور می‌چرخند. چند رقصنده زن با حرکاتی خاص، رقص سنگینی را اجرا میکنند.
۴. بندری
از آهنگ‌های خاص بوشهر که ریتمی تند دارد و باری رقص است.
۵. حاجیونی
نوازندگان ماهر در بوشهر از اجرای آنها در حاجیونی شناخته میشوند. این موسیقی مقدمه‌ای برای تمامی آهنگ‌ها، رقص‌ها و ترانه‌هاست که میتوان گفت شروه‌ای است که با یک ساز اجرا میشود.
سازهاى مورد استفاده در موسیقی بوشهری
نى جفتی، نى تکی، بوق، دمام و سنج ساز لیوا بوشهری، نی انبان، عود، سنج، دهل، دمام و کاسوره.
موسیقی هرمزگان
این منطقه جهت اینکه علاوه بر ساکنین محلی، تیره‌ای از آفریقایی‌های مهاجر نیز زندگی میکنند حائز اهمیت است.
سازهای موسیقی
۱. سازهای کوبه‌ای
دهل، دیوا، تخته، کوزه
۲. سازهای زهی
عود، چنگ، قیچک، کورا
۳. جفتی و سرنا
موسیقی خوزستان
یکی از موسیقی‌های مردم عرب خوزستان، علوانیه است، این سبک توسط علوان شویع مشهور شد که در آن فردی شعری را در قالب ابوذیه میخواند و در کنار خواننده، نوازنده‌ای با ساز ربابه اورا همراهی میکند.
این سبک موسیقی جنوب ایران حزن زیبایی دارد و در عراق نیز اجرا میشود.
سازهای مورد استفاده در موسیقی خوزستان
نی‌انبان، سنج، دمام، دهل، عود، داربوکا و ضرب از ساز های معروف استان خوزستان هستند که زیاد مورد استفاده قرار می گیرند.