سد شاه عباسی | قدیمی ترین سد قوسی جهان

سد شاه عباسی طبس در استان خراسان جنوبی  که آن را به نام طاق شاه عباسی نیز می شناسند؛ یکی از شگفت انگیز ترین و پر رکوردترین بناهای تاریخی ایران است.

سد شاه عباسی یا طاق شاه عباسی در نزدیکی روستای خرو و در مسیر چشمه مرتضی علی طبس واقع شده است. که بیش از هفتصد سال از قدمت آن می گذرد. این صد از زمان احداث شهر طبس را از سیلاب های بسیاری مصون نگه داشته است.

در واقع طاق شاه عباسی یکی از بناهای تاریخی شگفت انگیز ایران است. با پیشرفت تکنولوژی  به ظاهر از اهمیت آن کم شده است ولی وقتی به نبوغ و دوره ی ساخت این سد توجه می کنید به این نتیجه خواهید رسید که این سد یکی از شاهکارهای تمدنی ایران در عصر صفوی است.

رکورد های طاق شاه عباسی

این طاق به ظاهر ساده چندین ترین را با خود برای ایران به ارمغان آورده است. طاق شاه عباسی قدیمی ترین سد قوسی جهان است. سد شاه عباسی با ارتفاع 60 متری اش به مدت 550 سال عنوان بلندترین سد جهان را حفظ کند. اما رکوردی که هنوز هیچ سدی نتوانسته به آن دست درازی کند عنوان نازک ترین سد جهان است به شکلی که عرض تاج این سد تنها یک متر است.

تمامی این رکورد ها برای سدی است که در دوره شاه عباس صفوی به وجود آمده است. این سد نشان دهنده ی نبوغ و خلاقیت ایرانیان در طول تاریخ است. وجود همچین سد هایی اهمیت و نقش تأثیرگذار آب و کنترل آن را در زندگی مردم ایران زمین را یادآور می شود.

شکل عملکرد طاق شاه عباسی

روش کارکردی این طاق روش خلاقانه است است در واقع در پایین سد طاقی قرار دارد که حداکثر آب قابل گذر از این سد را تعیین می  کند. در واقع اگر سیلاب جاری شده اگر بیشتر از دهانه ی طاق بوده پشت سد ذخیره شده و مقدار سیلابی که هیچ خطری نداشته از این طاق گذر می کرده. آب ذخیره شده پشت سد به مرور و در زمان هایی که بارش و آب کمتری وجود داشته از این طاق امکان عبور داشته است.

دقت و خلاقیت ایرانیان در آن زمان برای ساخت سد شاه عباسی در طبس به اندازه بوده است که با توجه به موقعیت خروجی سد، هیچ رسوبی در پشت سد ذخیره نمی گردد. با این شرایط ما می توانیم انتظار این را داشته باشیم این سازه ی بی نظیر تا هزاران سال بعد بدون آن که نیازی به تعمیر و نگهداری داشته باشید به کار خود ادامه دهد. نکته مهم آن است که اگر امروز بر اساس آخرین دستاوردهای مهندسی سد و سیلاب، سدی برای کنترل سیلاب رودخانه نهرین احداث شود، مشخصات آن بسیار به سد عباسی نزدیک خواهد بود.

نقوش سنگی اطراف سد

در کنار سد شاه عباسی نقش چند بز حک شده است که در مورد منظور و نماد آن دیدگاه های خاصی هست. برخی این بزها را نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی، فراوانی نعمت می دانند، برخی نیز این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می‌کنند می دانند

چطور به سد شاه عباسی برویم؟

برای رفتن طاق شاه عباسی ابتدا باید به استان خراسان رضوی، شهرستان طبس و پس از آن به روستای خرو در 27 کیلومتری طبس بروید. پس از رسیدن به روستا باید سراغ چشمه مرتضی علی را بگیرید بالاتر از چشمه مرتضی علی تنگه ای وجود دارد که طاق شاه عباسی در آن واقع شده است.