مسجد جامع یزد | تداعی کننده هنر و معماری اسلامی

مسجد جامع یزد بنایی تاریخی با بیش از 900 سال قدمت از زیباترین مساجد جامع کشور و یکی از باشکوه ترین بناهای معماری و تاریخی ایران به شمار می رود. این مسجد در مدتی یکصد ساله و در سه دوره تاریخی ساخته شده است.باما همراه باشید تا شما را با این بنای زیبا آشنا کنیم.

صاحبان مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد، بانیان مختلفی داشته است اما معروف ترین این بانیان، شخصی به نام علا الدوله کالنجار است. کالنجار در سال های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی، حاکم یزد بوده است که با فوت او، این سازه ی حیرت آور نیمه تمام می ماند. بعد از فوت او، تکمیل این بنا از سر گرفته می شود و به بخش های ان اضافه می شود. از آن جاییکه این بنا تا به حال چندین بار بازسازی شده است، متاسفانه بسیاری از بخش هاس اصلی و قدیمی ان دیگر وجود ندارد.

معماری اسلامی مسجد جامع یزد

این بنای پر ابهت دارای یک ایوان، ۲ شبستان و ۲ گرم خانه، گنبدخانه و یک صحن بسیار بزرگ است. برای ورود به این مسجد می توان از ۶ راه داخل شد که هر کدام از آنها در یک بخش قرار گرفته اند. از بهترین بخش های بازدید از این مسجد، دیدن کاشی کاری های بی نظیری است که در نمای آن به کار رفته بخصوص بخش هایی مثل گنبد و محراب که واقعا خیره کننده هستند.

طراحی گنبد از زیباترین تجلی های معماری اسلامی

گنبد مسجد جامع یزد، به دلیل کاشی کاری های بی نظیر و خطاطی های تکرار شوندده ای که روی آن است، به عنوان یکی از منحصربفرد ترین و ممتازترین آثار معماری دنیا زبانزد است  و یکی از زیباترین بخش های معماری مسجد هم هست. در واقع تزیین هایی که در این مسجد به کار رفته است را می توان یکی از تحسین برانگیزترین آثار معماری دانست.

ویژگی هایی خاص بنا نسبت به سایر جاذبه های یزد

این مسجد به چند دلیل حائز اهمیّت است: نخست آن که قدیم‌ترین نمونهٔ معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیّهٔ یزد از آن تقلید شده‌است؛ این طرح مرکّب از یک مقصورهٔ گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده‌است. چهارگوش بودن پلان مسجد برگرفته از الگوی معماری کعبه است. بنایی کاملاً قدسی و متعالی در اسلام دارد و به عنوان نمادی کیهانی در الگوهای معماری مسلمین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تزئینات مسجد جامع یزد

دیگر ویژگی مهمّ بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرّق همراه‌است. نکتهٔ قابل توجّه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسئلهٔ ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیلهٔ انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهمّ مسجد به‌شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است.

بخش های متفاوت مسجد جامع یزد

این مسجد شامل بخش های مختلفی مثل ایوان اصلی، چند شبستان، کریاس، قنات، چاه آب، کتابخانه و گنبدخانه است که در طراحی و ساخت هرکدام دقت زیادی بکار برده شده است. مهم ترین قسمت این مسجد مناره هایش است که حدودا ۵۲ متر ارتفاع دارند و نام بلندترین مناره ها را از آن خود کرده اند.

فضای جلوخان مسجد جامع یزد این فضا شامل حوضی هشت ضلعی در مقابل سر در و ستون مرمری است که روی آن ها نقوش حیوانات و گیاهان کنده کاری شده است و دو بیت شعر با خط نسخ نوشته شده، اما به دلیل شکستگی ستون ها اشعار به طور کامل خوانا نیستند.

سر در شرقی مسجد جامع یزد سردر اصلی و بزرگ مسجد جامع با ارتفاع 24 متر و طاق نماهایی کم عرض در دو طرف و دو مناره بلند که هنگام ورود توجه همه را جلب می کند. این سردر یک بار فرو ریخته اما بعد ها مورد مرمت قرار گرفته و شکل امروزی به خود گرفته است. مناره های مسجد جامع یزد بلند ترین مناره ها که مربوط به این مسجد است، هردوی آن ها دارای راه پله هستند و روی مناره ها با کاشی کاری کتیبه هایی به خط کوفی نوشته شده است. مناره ها نیز فرو ریخته بودند که سالها بعد مورد مرمت قرار گرفته اند.

کریاس بعد از ورود به مسجد، وارد فضای چهارگوش کریاس خواهید شد که سقف گنبدی خاصی دارد و با آجر ساخته شده و لوح های سنگی بر روی دیوارش نصب شده است که آن زمان این قسمت دهلیز نام داشته است. محراب مسجد یکی از دیدنی ترین های مسجد جامع، محراب آن است که دارای تزییناتی مثل گچ کاری و مقرنس است و از کاشی های معرق کاری ساخته شده و شامل طرح های گل و بوته و عبارت فسیکفیکهم الله و هو سمیع العلیم است.

صحن داخلی

صحن داخلی مسجد نیز به شکل مستطیل برای اقامه نماز است و شامل محرابی با کاشی های آبی رنگ است که نام های الله، محمد، علی، حسن و حسین روی آن دیده می شود. شبستان غربی و موزه مسجد جامع یزد شبستان نیز مستطیل شکل است و دارای پنجره های شبکه دار و کاشی کاری های زیبا در قسمت بالا است. از سال ۱۳۹۳ این شبستان به عنوان محل دائمی گنجینه و موزه مسجد جامع یزدبه کار می رود که در آن اشیای بلا استفاده مسجد جامع یزد نگهداری می شوند.

کاشی کاری مسجد جامع یزد

نمای ایوان رفیع با مجموعه ای از زیباترین تزیینات کاشی معرق و با نقوش اسلیمی و گیاهی و نیز گره چینی پوشانده شده این تزیینات همراه با آجرهای ضربی و نقوش معقلی و کتیبه های کاشی معرق و کوفی بنایی مجموعه ای بدیع و خیره کننده آفریده اند که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد. اصیل‌ ترین بخشهای هنر معماری بی نظیر ایرانی در گچ کاری‌، شبستان، صحن، گنبد، کاشی کاری و مناره های برافراشته آن جلوه گر است.

موزه مسجد جامع یزد و اشیا نگهداری شده

 در این موزه حدودا ۳۵۰ شی تاریخی از دوره ایلخانیان و دوره های بعد نگهداری می شود، مانند در چوبی مسجد جامع یزد، پرده کعبه، سماور قدیمی، ساعت، کاشی کاری های زیبای مسجد، منبر سنگی که بسیار ارزشمند و از نظر تاریخی بسیار مهم هستند.

کتیبه های مسجد جامع یزد

کتیبه هـای تزئینـی مسـجد جامـع یـزد را میتـوان منبـع مهمـی از تفکـرات مذهبـی و دینـی هنرمنــدان ایــن مســجد در طــول دورههــای مختلــف دانســت. نقــوش اســلیمی در دیــوارنگاره هــای آجــری مســجد، دارای خصایــص و ویژگی هایــی اســت کــه شــامل تنــوع وشـکل پذیری اسـلیمی ها در قالـب آجـر، نقـوش اسـلیمی بـا حـرکات کلـی و بـه دور از قواعـدتزئینـی، نقـوش نشـأت گرفتـه از اسـلیمی، نقـوش گیاهـی و طبیعـی بـه واقعیـت نزدیـک شـده.اســتفاده از ترکیــب نقــوش هندســی بــا نقــوس اســلیمی، جلــوهای ویــژه بــه بنا داده است که در برخــی مــوارد ســبک خاصــی در ایجــاد کتیبه هــا دیــده میشــود کــه ازجملـه ی آنهـا میتـوان بـه علاقه ی هنرمنـدان بـه ایجـاد شـبکهای از نقـوش هندسـی در مرکــز نقشهــا اشــاره کــرد.

داستان مناره های مسجد جامع یزد

طبق گفته قدیمی ها روزی یک استاد و شاگرد برای محک زنی خود قراری می گذارند. قرار آن ها ساخت مناره های مسجد بود که هر کدام یکی از آن مناره ها را بدون هیچ دخالتی بسازند تا ببینند کدام یک در معماری پیشرفت کرده اند.مسجد جامع یزد و مناره هایش شاهد یک اتفاق عجیب و البته ناگوار بوده اند. موقعی که ساخت مناره ها تمام می شود هر 2 مناره بسیار بی نقص و زیبا هستند؛ ولی آن مناره ای را که شاگرد ساخته بود (مناره سمت راست) پله هایی 2 طرفه داشت و آن مناره ای که استاد بنا کرده بود پله های یک طرفه داشت. همین اتفاق موجب حسادت استاد به شاگرد می شود و بعد از دیدن چنین معماری، خود را از مناره مسجد پایین می اندازد.

فاصله مسجد جامع یزد تا اماکن مهم شهر یزد

• فاصله مسجد جامع یزد تا میدان امیر چخماق : ۱.۱ کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا باغ دولت آباد : ۲.۷ کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا موزه آب : ۱.۱ کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا فرودگاه یزد: 10 کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا پایانه مسافر بری: 9 کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا پمپ بنزین: 3 کیلومتر
• فاصله مسجد جامع یزد تا رستوران: 1 کیلومتر

آدرس: استان یزد ـ خیابان امام خمینی ـ ضلع غربی ـ انتهای خیابان