فرهنگ و آداب و رسوم عروسی در لرستان

اکثر قومیت های ایران از آداب و رسوم خاصی برای عروسی و جشن های دیگر دارند. همه این رسومات پیشینه قدیمی از نیکان ما دارند، این رسم ها در زمان های قدیم اجرا شده اند و امروزه آثاری از آن ها را هنوز هم مشاهده می کنیم. تا به حال به عروسی که کاملا سنتی به دور از تجملات امروزی رفته اید؟ بله درسته، هنوز هم هست در میان قوم های لر، ترک، بختیاری و… هنوزم خانواده هایی هستند که عروسی فرزندانشان با رضایت دو زوج به صورت سنتی می گیرند. ایران از تنوع فرهنگی در اکثر زمینه ها برخوردار است، و این قومیت ها همین فرهنگ ها و آداب و رسومات جزئی از باورها و اعتقاداتشان شده است. امروز قصد دارم شما را با فرهنگ و آداب و رسوم غنی عروسی در استان من لرستان آشنا کنم، در ادامه مطلب با من همراه باشید…

کار کیخایی

کار کیخایی در واقع همان خواستگاری است، در لرستان زنان خانه با “سرنجه گرفتن” که همان زیر نظر گرفتن دختر است، عروس آینده را انتخاب می کنند، پدر داماد با پدر عروس مشورت می کنند و در صورت رضایت، خانواده داماد پیش قدم برای مراسم کیخایی می شوند. در صورت رضایت عروس و داماد و مورد پسند هم قرار گرفتن در همان شب یا در چند روز بعد بله را می دهند. این را بگویم که خانواده های دو طرف اصولا نصب برادری، عموزادگی، عمه زا، دایی زا و یا خاله زادگی دارند برای همین است که در همان شب یا چند روز بعد سریع جواب را می دهند. با “بله دادن” عروس خانم مراسم “شیرینی هورن” یا همان بله برون گرفته می شود. با خریدن یه انگشتر یا گردنبند جهت نشان کردن عروس، خانواده داماد عصری را مهمان خانه عروس خانم می شوند و یک جلد قرآن، یک پارچه سفید چادری و همراه یک روسری سفید رنگ به عروس آینده می دهند.

خرج بُرون

خرج بُرون یک رسم اصیل و قدیمی در میان اقوام لر است که در یک شب به میزبانی خانواده عروس خانم برگزار می شود. در این شب بزرگان، عمو و دایی عروس و داماد نیز حضور دارند و مهریه عروس خانم، وسایل جهیزیه داماد و همچنین عروس خنم طی لیستی در مجلس گذاشته می شود و همچنین مبلغ قابل توجهی پول نیز در سینی میان مجلس می گذارند، ” شیر بها ” نیز مقداری پول است که به مادر عروس داده می شود به منظور قدرانی از مادر و زحماتی که برای عروس خانم کشیده است می دهند و تا گوشه ایی از زحمات را این چنین جبران کنند. اصولا فردا یا چند روز بعد از شب خرج بُرون مراسم عقد به میزبانی آقای داماد در خانه پدری گرفته می شود.

شب حنابنو

شب حنابنو یا شب حنابندان شبی است قبل روز عروسی که در منزل عروس خانم جشن گرفته می شود و تمای فامیل های نزدیک دور عروس خانم رقص محلی و پایکوبی می کنند. در این خانواده داماد با تدارک دادن هدایای زیاد برای عروس خانم مانند: کفش مجلسی، لباس، روسری، لباس خانگی، لوازم شخصی و… و کادو پیچ کردن آن ها روی سینی یا سبد می گذارند و بعد از صرف شم به خانه عروس خانم رفته و هدیه را به عروس خود تقدیم می کنند و یک ظرف حنا تزئین شده، که عروس داماد در کف دستان هم حنا می گذارند و تا به اصطلاح محلی رنگ زندگیشان پررنگ تر شود. مادر و پدر داماد در این شب هدیه ویژه ایی را به عروس خانم می دهند که اصولا طلا و سکه می باشد.

روز عروسی

در روز عروسی پسران جوان مجرد، همراه برادران داماد، داماد را برای پوشیدن لباس عروسیش همراهی می کنند، و با رقص محلی دور آقای داماد این روز را تبریک و شادباش می گویند. عروس نیز در این روزا با کمک خواهران داماد و خواهران خودت نیز به آراستگی و پیراستگی خود می پردازد و با پوشیدن لباس سفید رنگ خود منتظر آقای داماد می شود. در چنین روزی زنان بزرگ مجلس با خواندن سرود محلی که “هوله” نام دارد این روز را جشن می گیرند. جوانان با آواز ساز و دهل به رقص های محلی مثل: “دوپا – سه پا و سنگین سماع” و با در دست داشتن دستمال های قرمز ئ سفید و پولکی های رنگی در میان جمعیت پایکوبی می کنند. پدر و عموها و دایی های داماد با تفنگ در روی پشت بام های خانه پدر داماد تیر هوایی می اندازند و این یک رسم بسیار قدیمی است که هنوز هم پا برجا است. در چنین روزی اصولا ناهار را غذای بخصوص ما لرستانی های یعنی “بز برنج” تدارک دیده می شود و به صورت سینی میان افراد پخش می شود. زمانی که خانواده داماد برای بردن عروس به خانه پدری عروس می آیند، (که دراصطلاح در لرستان ” عروس بَرو” نام دارد) برادر عروس با خدافظی کردن از خواهر خود پارچه ایی قرمز رنگ که درون آن نبات قرار می دهند به دور کمر خواهر خود می ببند و پول زیادی را به لباس عروس می زند و خواهر خود را راهی خانه بخت می کند.

پا تختی

در روز بعد عروسی، زنان خانواده عروس همراه چند مرد از بزرگان جهت دیدن عروس خانم راهی خانه پدری داماد می شوند البته با مقدار زیادی وسیله خانه که هدیه به عروس خانم است. خانواده داماد نیز در این روز سفره پهن می کنند و سفره را با میوه، نان و پنیر و سبزی و همچنین کاچی که در لرستان به آن “جوجوش” می گویند که با دانه ایی به نام “جیره رازونه” همراه شکر و مقداری آرد و روغن حیوانی و همچنین انواع مغز ها مخلوط و درست می کنند از مهمان خود پذیرایی می کنند و جویای حال دختر نو عروس خود می شوند و باز با خواندن “هوله” سرور شادی سر می آیند.

در لرستان نیز فرهنگ ” مادر زن سلام، داماد سلام” نیز وجود دارد که بیشتر در شب بعد عروسی انجام می گیرد. مهمانی دادن به عروس و داماد توسط خانواده ها و خواهران و برادران ویا اقوام نزدیک دو زوج ادامه دارد و این مهمانی باز هم به نو عروس هدیه می دهند. عروسی در لرستان بسیار باصفا و همراه با دوستی و محبت عمیق وجود دارد و جشنی به یادمانی نه تنها در ذهن زوج بلکه در یاد خانواده ها و اقوام ماندگار می شود. بهتر است بگویم با گذشت سالیان سال این فرهنگ و رسومات هنوز هم پا برجا است…