مدرسه شاه کمالیه از مدرسه های یزد و جزو بناهای تاریخی این استان به شمار میرود. این مدرسه در گذشته مدرسه بزرگ و آب انباری بود که گنبد و بقعه کنونی در میان آن قرار داشت. مدرسه شاه کمالیه که در قسمت غرب «مسجد جامع کبیر» یزد واقع شده، دارای گنبدی با روکش آجری بوده قسمت درونی مدرسه هم با آب طلا و لاجورد تزئین شده است.
استان یزد علاوه بر این مدرسه، مدارس تاریخی دیگری نیز دارد که نشان میدهد یزد از دیرباز تا کنون مهد علم و تمدن بوده است. مدرسه شاه کمالیه دارای نقوش تزیینی از داخل بود که اکنون از بخشی از این نقوش لاجوردی و طلایی باقی مانده است. این مدرسه دارای درگاهی با ایوان بلند و دو مناره در طرفین آن بود و تنها چهار صفه زیر گنبد که مدفن بانی و فرزندان اوست، بر جای مانده است. در داخل محوطه، روبه روی بقعه، پایابی است که دو نهر آب در آن جاری است و در حال حاضر از آب آن استفاده می‌شود. در مجاورت این بنا حمامی دایر بود که هنوز باقی است. بقعه «شاه کمال‌الدین ابوالمعالی» همانند بقعه «سید رکن الدین» در نزدیکی آن، در گذشته کاربری مدرسه داشته اما در گذر زمان، بخش قابل توجهی از آن تخریب شده و اکنون تنها گنبدخانه بقعه‌ی آن باقی مانده است.
این بنای تاریخی در سال ۷۲۰ توسط شخصی به نام «خواجه کمال‌الدین ابوالمعالی بن خواجه برهان‌الدین» فرزند «برهان الدین لطف الله» وزیر شاه مبارزالدین، حاکم یزد ساخته شده و در ابتدا شامل دو قسمت گنبد و اتاق بوده که گنبد بنای مذکور بازمانده از همان مدرسه‌ی قدیمی ایجاد شده در سال ۷۱۲ هجری قمری است. بخشی متصل به گنبد در این مجموعه قرار دارد که طبق کتیبه کوجود در این بنا، در سال ۷۲۹ هجری قمری و به فرمان شخصی به نام «شیخ علی بن فتح الله» بنا شده است. بنای تاریخی شاه کمالیه دارای نقوش منحصر به فرد و گچ کاری شده بسیار زیبایی است و حتی گنبد با زمینه آجری آن نیز از ستاره‌های شش‌پر و تو خالی فیروزه‌ای پوشیده شده، به طوری که این کاشی‌ها همچون گردنبدی فیروزه‌ای دور تا دور گنبد خودنمایی کرده و نمای چشم‌نوازی را به وجود آورده است. کتیبه های تزیین شده با خطوط کوفی با وجود اینکه به مرور زمان آسیب دیده اند، اما باز هم آشکار میباشند. در این بنا که به شماره ۷۷۲ در لیست آثار ملی قرار گرفته، چند کاشی متعلق به زمان مغول و به شکل «ستاره هشت پر» نیز کشف شده که ارزش زیادی دارند.
آدرس: ایران، استان یزد، شهر یزد، کوچه شهید شیخ زاده، مدرسه کمالیه