یکی از جاذبه های مشهد، چشمه ای همیشه خروشان به نام چشمه گیلاس می باشد. این چشمه علاوه بر زیبایی طبیعی که دارد، دارای ویژگی های منحصر به فردی است. علاوه بر این، قدمت، موقعیت جغرافیایی و پر آب بودن این چشمه آن را به یک مکان تفریحی عالی برای گردشگران تبدیل کرده است. در ادامه به معرفی یکی از بکر ترین و ناشناخته ترین جاذبه های زیبای این شهر مقدس می پردازیم با ما همراه باشید تا سفری کنیم به خراسان رضوی.
معرفی چشمه گیلاس
چشمه گیلاس که از چشمه های بزرگ و کهنسال پایکوهی ایران محسوب می شود از از پرآب ترین چشمه های خراسان رضوی است. این چشمه که حوضچه یا دریاچه ای کوچک تشکیل داده، از زیر دریاچه می جوشد و پیرامونش پرچین و محصور است. این چشمه دیدنی مکانی مناسب و محبوب برای دوستداران طبیعت و گردشگران به ویژه در روزهای گرم سال است. وجود طبیعت زیبا با آب و هوایی خنک و همچنین حوضچه ها و دریاچه های کوچک در اطراف چشمه، باعث جلب توجه مشهدی ها و سایر گردشگران به این مکان زیبا می گردد. چشمه گیلاس در روستای چشمه گیلاس قرار گرفته است.
پیشینه چشمه
در دوره های تاریخی مختلف، این چشمه را با دیوار و حصار، محصور کردند. تا اینکه در دوره تیموریان، امیر علیشیر نوایی، آب این چشمه را تا شهر مشهد جاری نمود، به صورتی که آب این چشمه از میان خیابان های شهر مشهد جاری و از میان صحن عتیق بارگاه مطهر امام رضا (ع) عبور میکرد. این اقدام ارزشمند در سالهای 1016 تا 1023 هجری قمری توسط شاه عباس صفوی تکمیل شد. در حال حاضر آب چشمه گیلاس دیگر در سطح مشهد جاری نیست اما در خاطرههای مردم مشهد، شهرت تاریخی و خوش سابقه ی این چشمه حفظ شده است.
ویژگی های چشمه
چشمه گیلاس در اطراف خود حوضچه یا دریاچهای کوچک ایجاد کردهاست که از چشمههای معروف ایران است و عمق آنعمق ۴ تا ۵ متر، ارتفاع آن از سطح دریا ۱۰۱۰ متر و میزان آبدهی این چشمه نیز ۲۳۰ لیتر در ثانیه است. نوع چشمه کارستی (آهکی) بوده و با هوای خنک و پاکیزه خود تابستانها میتواند محلی برای گردشگران و طبیعت دوستان باشد. به دلیل آب و هوای متعادل آن، تابستان بهترین زمان برای بازدید گردشگران و طبیعت دوستان می باشد. در مناظر اطراف این چشمه روستای کوچکی به اسم قهقهه وجود دارد که دارای قلعه ای محکم و استوار می باشد.گفته می شود که در زمان گذشته این منطقه شهر یا لگرگاهی بزرگ بوده است.
وجه تسمیه چشمه گیلاس
وجه تسیمه اسم این چشمه به گلسب، طبق متون تاریخی به این دلیل بوده است که گویا، یزدگرد ساسانی، پدر بهرام گور که به بزه کار شهرت داشته، در کنار این چشمه با برخورد لگد اسب جان سپرده است و احتمالا به این دلیل این چشمه به گلسب مشهور شده است.
چشمه گیلاس تامین کننده آب روستا
در هر ثانیه حدود 230 لیتر آب از این چشمه خارج می شود. کارشناسان چشمه گیلاس را جزء چشمه های آهکی طبقه بندی می کنند. حجم آبی که از این چشمه خارج می شود، به مرور حوضچه ها و دریاچه های زیادی را به خصوص در حوالی بخش مرکزی چشمه ایجاد کرده است. علاوه بر این، خروج آب از دل کوه، آب و هوای این منطقه را خنک و پوشش گیاهی آن را گسترده کرده است. به همین دلیل گردشگران زیادی در تابستان از این تفرجگاه دیدن می کنند.
چشمه گیلاس در معرض خشکی
متاسفانه در سال های اخیر دلایلی مانند بارش کم باران و استفاده غیر اصولی از آب های زیر زمینی منطقه، زمینه ساز نابودی این چشمه را فراهم کرده اند. یکی از دلایل کاهش حجم آب این چشمه استفاده از منابع آبی اطراف برای تامین آب شرب شهر چناران و عدم اتخاذ راهکارهای مناسب برای جبران کمبود آب در این منابع است. همین موضوع زمینه ساز خشک شدن چشمه را فراهم ساخته است. بنابراین برای احیا و نگهداری از این جاذبه گردشگری زیبا، باید اقدامات اصولی و کافی از طرف مسئولین و ساکنین مناطق اطراف صورت گیرد.
موقعیت مکانی چشمه گیلاس
چشمه گیلاس، در فاصله حدود ۵۰ کیلومتری از قسمت شمالی شهر مشهد، در ۲۵ کیلومتری «چناران» و در روستایی به نام روستای چشمه گیلاس، قرار دارد که امروزه به عنوان یکی از نواحی باصفا در «جلگه توس»، به شمار می رود.
آدرس: جاده مشهد–قوچان، حوالی منطقه گلمکان سمت شرق جاده یا ۲۱ کیلومتری غرب آرامگاه فردوسی.