شنیدن نام طبس اولین چیزی که به خاطرمان می‌رسد، طوفان شن و گرمای بی حد و حصر و بیابان خشکی است که شاید اگر کلاهمان آن طرف‌ها بیفتد هم سراغش نمی‌رویم؛ ولی واقعیت این است که طبس در خراسان جنوبی آنقدرها هم که فکر می‌کنیم بی آب و علف نیست. با ما همراه باشیم تا شما را با جاهای دیدنی طبس و غذاهای محلی آن آشنا کنیم.
شهری که در مدار ۳۳ درجه شمالی قرار گرفته در دل کویر است؛ اما دیدنی‌هایی دارد که اگر درباره‌اش بخوانید حتما نظرتان را درباره این شهر کویری عوض می‌کند. طبس از ترکیب دو واژه “تب” و “بس” به معنی تب بس ایجاد شده و به مرور زمان، طبس نام گرفته است. همچنین، عده‌ای نیز نام آن را به زبان سلوکیان مرتبط دانسته‌اند. گرچه قدمت این شهر که گفته می‌شود پهناورترین شهر ایرانی است به زمان هخامنشیان بازمی‌گردد؛ اما عده‌ای از مورخان هم تاریخ این شهر را به زمان ساسانیان نسبت می‌دهند. با این وجود طبس به دلیل وجود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعدد در کنار معادن ذغال سنگ یکی از خاص‌ترین و غنی‌ترین مناطق کشور است.
جاهای دیدنی طبس
برای گفتن از جاهای دیدنی طبس و جذابیت‌های طبیعی آن، بهتر است از دره‌ای شروع کنیم که مخوف و البته حسابی معروف است. کال جنی یا همان دره جن‌ها در ۳۵ کیلومتری شمال شهر طبس قرار دارد. منطقه‌ای که روزگاری مردم آن را محل زندگی جن و ارواح می دانسته‌اند و اکنون به جاذبه گردشگری تبدیل شده است.
کال جنی طبس
کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجاد شده توسط سیلاب‌ها و جریان آب اطلاق می‌شود و کلمه جن هم به این دلیل به این دره داده شده که بومیان معتقدند جن‌ها در این دره ساکن هستند و نباید به تنهایی قدم در این مسیر گذاشت.
دره‌ای که برخلاف اطرافش که بیابان بوده پر از آب و آبشارهای زیباست. فرسایش زمین در طول سالیان دراز باعث به وجود آمدن راهروهایی باریکی شده که دو طرف آن را سنگ‌های رسوبی مرتفعی در بر گرفته است.
اگر به آنجا سفر کنید در ابتدای دره چاه‌هایی را می‌بینید که در دل سنگ کنده شده‌اند. اگر ماجراجویی را دوست دارید و فردی به عنوان راهنما همراهتان است، می‌توانید با پایین رفتن از چاه‌ها به راهروی باریکی برسید که خود به چند اتاق کوچک و تاریک می‌رسد.
طبق آثار بجا مانده این اتاق‌ها در دل زمین، مکانی بوده برای بست‌نشینی زرتشتیان که از ظلم زمانه فراری بودند و در اینجا به عبادت و راز و نیاز مشغول می‌شدند.
کال جنی | دره ای دیدنی و اسرارآمیز
باغ گلشن
شاید باور نکنید اگر بگوییم در دل کویر و در این منطقه یک باغ وجود دارد که به باغ گلشن معروف است. باغ گلشن یکی از باغ های نادر ایرانی است که آب جاری دائمی در آن جریان دارد. این باغ در طبس توسط امیرحسین خان که سومین حاکم طبس بوده، ساخته شد اما سردر باغ در زلزله ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ طبس به کلی از بین رفت؛ هم اکنون در همان محل، ساختمانی با همان طرح و نقشه بنا شده است.
قلعه اسماعیلیان
قلعه اسماعیلیان که در میان دو کوه بنا شده و قدمت آن با توجه به معماری قلعه به دوره سلجوقیان برمی‌گردد؛ مکانی برای آموزش فداییان اسماعیلی در قرن پنجم بوده است. قلعه اسماعیلیان به‌گونه‌ای بنا شده که از بیرون غیرقابل تسخیر باشد و از داخل نیز کسی نتواند از آن فرار کند. این قلعه تاریخی در ۴۰ کیلومتری شهر طبس در دامنه کوه شتری قرارگرفته است.
دره مرتضی علی
دره مرتضی‌علی که بسیار به تنگه واشی شباهت دارد با این تفاوت که آب خیلی کمتری دارد که به زور به زانو می‌رسد، دارای چشمه‌های عجیبی است که زیر پا حسشان می‌کنید. در بعضی قسمت‌ها زیر پایتان جریان آب گرم و در بعضی نقاط آب سرد را حس می کنید.
سد شاه عباسی
سد شاه عباسی با قدمتی در حدود ۵۵۰ سال به‌عنوان قدیمی‌ترین سد قوسی جهان شناخته شده و با توجه به معماری خاص و بافت خشتی به‌کار رفته در آن، پس از پنج قرن هنوز کاربرد و دوام خود را دارد.
این سد که در روستای تاریخی “خرو” قرار دارد و یکی از شاهکارهای معماری در ایران محسوب می‌شود، در دوران حکومت صفویان به‌منظور جلوگیری از جاری شدن سیل در زمان بارش رگبارهای فصلی در منطقه ساخته شد.
معماری سد شاه عباسی شبیه معماری برج آزادی است با این تفاوت که بر تنگه‌ای باریک در بین دو کوه ساخته شده و ۶۰ متر ارتفاع دارد. در پایین سد، گذرگاه بزرگی قرار گرفته تا بتواند آب را به میزانی از خود عبور دهد که خطری برای شهر طبس ایجاد نکند.
ارگ طبس
ویرانه‌های ارگ تاریخی طبس، یکی دیگر از جاذبه‌های داخل شهر است. این ارگ که به کهن دژ هم شهرت دارد، در قرن هشتم ساخته شده و روایت است که نادرشاه پس از سفر به هند هفت دیگ طلا در این ارگ پنهان کرده است.
کال نمک
برای این که بتوانید کال نمک در طبس که رودخانه ای نمکی است را ببینید، باید ابتدا از شهر طبس فاصله گرفته و به روستای محمدآباد برسید. زمانی که به این منطقه رسیدید تا چشمتان کار می کند، زمینی را مشاهده می کنید که جنس آن از نمک است. نزدیک‌تر که می‌روید، بلورهای سفید و تخم مرغی شکل را مشاهده می کنید که با دقت و ظرافت بی نظیری کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
غذاهای محلی طبس
طبس دارای غذاهای محلی متنوعی است که از آن جمله می‌توان به آش جوش‌پره، آش لخشک، آش قلیه، آش انار، آش اماج و آش بورش اشاره کرد. همچنین آبگوشت بلغور، آبگوشت گندم، آبگوشت بزباش و آبگوشت کشک هم جزو غذاهای پرطرفدار این منطقه هستند. برای سوغات هم این شهر قطاب و یک شیرینی بسیار خوش‌طعم به نام “روورکرده” دارد که از شیره خرما تهیه می‌شود و آن را در بین دو لایه نان مخصوص، قرار می‌دهند.
چگونه به طبس برویم؟
اگر از تهران حرکت کنیم، بعد از ۹۰ کیلومتر به گرمسار می‌رسیم و تا اینجا همان مسیر رفتن به سمت مشهد را طی کرده‌ایم؛ اما از اینجا به بعد باید بعد از گرمسار به سمت جنوب حرکت کرد تا به طبس رسید. این مسیر ۱۰ ساعت زمان می‌برد.