محرم ماه سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) است این ماه که برای ایرانیان بسیار مهم و با ارزش است .در کشور ما دارای آداب و رسوم مختلفی است به گونه ای که در هر ناحیه از کشور آداب خاص خود را برای برپایی عزاداری دارند و هرکدام به نوبه خود زیبا و دیدنی هستند. با درناتریپ همراه باشید تا شما را با آداب و رسوم محرم در ایران آشنا کنیم.
تاریخچه محرم در ایران
در سرزمین های اسلامی و به خصوص ایران برای اولین باری که عزاداری برای امام سوم شیعیان مرسوم شد در سال گشت حادثه عاشورا در زمان حکومت آل بویه بود، این خاندان که شیعه بودند در برپای اینگونه مراسمات بسیار تاکید داشتند از همان زمان نیز عزاداری در ایران برای محرم مرسوم گشت.
نحوه پوشش مردم در محرم
در این ماه سوگواری اکثر مردم ایران با پوشیدن لباس و بیرق مشکی ارادت و عشق خود را به سالار شهیدان نشان میدهند در این ماه از پیر تا جوان گرفته لباس مشکی میپوشند و بر درب خانه ها پرچمی نصب می کنند.. عده ای هم با بستن سقاخانه و محفل های روضه خوانی نذر و ارادت خود را ثابت می کنند.
روش های مرسوم عزاداری
- زنجیرزنی
- سینه زنی
- نوحه خوانی
- طبل و دهل
- بلندکردن پرچم
- آتش زدن خیمه
- شام غریبان
- تعزیه
عزاداری های محلی در ایران
- چک چکو فارس
- علم بندان ماسوله
- طوق بندان شاهرود
- وای عباس مراغه
- سنگ زنی تهران
- قفل آجین زنجان
- کرب زنی لاهیجان
نذرهای رایج در محرم
- خورشت قیمه
- حلیم
- آش رشته
- شله زرد
- چای
- رولت نان و سبزی
برخی از شیوه های خاص عزاداری در ایران
1.نخل گردانی در یزد
استان یزد در روزهای محرم یکی از شلوغ ترین شهرهاست و شهر یزد به حسینیه ایران معروف شده است نخل برداری یا نخل گردانی یکی از آیین های قدیمی یزدی ها در عاشوراست. نخل را با چوب و به منظور تابوت امام حسین(ع) می سازند. بعد از ساخته شدن بدنه این سازه، آن را با پارچه و آیینه تزیین می کنند که این کار باعث سنگین تر شدن نخل می شود در هر محله ای از یزد این مراسم انجام می شود اما حسینیه امیر چخماق یزد معروف ترین مراسمات را برگزار میکند.
2.گل مالی در لرستان
یکی از آداب و رسوم مردم که ثبت هم شده است مراسم گل مالی لرستان و خرم آباد است. در شهر خرم آباد از چند روز مانده به تاسوعا و عاشورا خاک های تمیز را از منطقه هایی که آلودگی نداند جمع میکنند. در گوشه کنار شهر حوضچه هایی با آجر می سازند و خاک را داخل آن میریزند و با گلاب و آب مخلوط می کنند عزاداران کل یا بخشی از لباس هایشان را به این گل آغشته می کنند وگاهی روی سر وصورتاش نیز می مالند.
3.طشت گذاری در آذربایجان
عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته های«شاخسی واخسی» معروف است که با مرثیه ها وآداب خاصی برگزار می شود. به این شکل که دسته های عزاداری شاخسی واخسی از چند روز به محرم شروع به فعالیت می کنند ودر حسینیه ها ومساجد در صف هایی طویل و زنجیروار راهی کوچه ها میشوند و طشتی بر سر میگیرند و مرثیه می خوانند.
4.بیل زنی در خراسان
یکی از معروف ترین مراسمات عاشورا بیل زنی در خراسان است. این آیین برگرفته از طایفه بنی اسد است که سه روز بعد از جنگ عاشورا به کربلا رسیدند و با پیکر یاران امام حسین روبه رو شدند و تصمیم به دفن آنها گرفتند.این نوع عزاداری هنوز در بعضی از شهر های ایران پابرجاست اما در بعضی از شهرهای استان خراسان به یکی از مهمترین رسم ها عاشورا تبدیل شده.عزادارها بعد از جمع شدن مراسم را باذکر«حیدر علی» شروع میکنند و قسمت فلزی بیل را درهواچرخانده . بهم میزنند.
5.چایینه زنان در ایلام
در میان مردم ایلام زنان در رسم«چایینه» دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژه ای دارند. از جمله این چایینه ها می توان به چایینه حضرت قاسم علیه السلام در روز هفتم، چایینه حضرت عباس علیه السلام در روز هشتم، چایینه امام حسین علیه السلام در روز دهم اشاره داشت. به طور مثال در چایینه قاسم برتن دختری جوان که ازدواج نکرده لباس عروسی میپوشانند و پس از آن چایینه خوان ها این رسم را انجام میدهند.
6.مشعل گردانی در بهبهان
مشعل گردانی یک از آیین های شهرستان بهبهان است که در آن با روشن کردن نور به صورت نمادین به جنگ با ظلمت و تاریکی میروند جنس این مشعل ها از آئین است این آئین به شیوه مشابه ای در شوشتر هم اجرا می شود در شهرهای جنوبی به ویژه ماهشهر مراسم سینی حضرت قاسم در روز هشتم محرم برگزار می شود.
7.سنج و دمام در بوشهر
عزاداری بوشهری ها یکی از پرطرفدار ترین مراسم های محرم و روز عاشوراست. نوای سنج و دمام بوشهری حزنی عجیب دارد که دل های عزادران را در سینه می لرزاند در این شهر سینه زن ها حلقه های عزاداری را تشکیل می دهند و صدای سینه زدن همراه سنج و دمام ریتمی خاص را به وجود میاورد. دمام سازی کوبه ای است که نواختن آن در شهر های جنوبی ایران رواج دارد
8. طبق کشی در قزوین
طبق کشی مراسم خاص شهر قزوین است این طبق چوبی استوانه ای شکل را مردان بر سر گذاشته و حمل می کنند در این مراسم بخشی از آن مربوط به زنان در قزوین است به طوری که مراسم خاک سپاری شهدای کربلا توسط زنان و به صورت نمادین انجام می شود که آن را “سوم امام ” می گویند عزادارران قزوینی در این روز با بیل و کلنگ و عده ای با در دست گرفتن پیکر های پارچه ای بدون سر به دور شهر می چرخند
9. جغجغه زنی در ابیانه
یکی دیگر از مناطقی که عزاداری محرم آن معروف شده ابیانه است مردم ابیانه در محرم نیز لباس سنتی خود را حفظ می کنند و با همان ها به عزاداری می پردازند مراسم های مختلفی در روز تاسوعا تا غروب عاشورا در ابیانه مرسوم است از جمله می توان به جغجغه زنی ، نخل گردانی ، شادا گردانی و شام غریبان اشاره کرد در مدت برگزاری مراسمات از مردم با غذای نذری ، چای و خرما پذیرایی می شود
نظر شما چیه؟ آداب و رسوم ماه محرم در کدام بخش ایران دیدین که براتون جالب بوده؟ آیا مراسم یا آداب و رسوم خاصی در محرم هست که ازش نام نبرده باشیم؟