خانه ی شاپوری یکی از خانه های دوره تحول معماری ایران و متعلق به دوره پهلوی اول که در استان فارس و شهر زیبای شیراز واقع شده است. عمارت شاپوری در اوایل دوره پهلوی بین سالهای 1310ـ 1315 ، به سفارش عبدالصاحب شاپوری ، یکی از تجار سرشناس شهر و توسط معماری به نام ابوالقاسم مهندسی ساخته شده است.
این خانه از اولین بناهای است که با الهام از سبک های معماری غربی ساخته شده است. عمارت شاپوری در مرکز شهر شیراز ، در باغی به مساحت 5324 متر مربع واقع شده است. این بنا که پیش تر در فهرست آثار ملی ثبت شده است یک پلان نسبتا چهار گوش دارد ، که به صورت دو طبقه با نمایی از یک ایوان هلالی شکل ساخته شده است ودارای تزیینات بسیار زیبایی از کاشی کاری ، گچبری در نمای اصلی است. از ویژگی های ارزشمند معماری این بنا می توان به ستون های مدور و منقش گچی ونیز کاشیکاری با طرح فروهر بر پیشانی ایوان فوقانی اشاره کرد.
بخش های این عمارت:
باغ: باغ شاپوری باغی است با انواع گونه های گیاه از قبیل کاج ، سرو ، نارنج ، و … به مساحت 4635 متر مربع این باغ در هر کدام از فصل های کشور طبیعت خاص و جذاب خود را دارد که در این عمارت تخت ها و میز های برای نشستن و تماشا کردن طبیعت تعبیه شده است و گردشگران و مسافران می توانند از آن استفاده کرده و از منظره زیبا این عمارت لذت ببرند.
عمارت اصلی: بنای مفصلی به مساحت 950 متر مربع با زیر بنای 2000 متر مربع که شامل دو طبقه در شمال شرقی باغ واقع شده است
گلخانه: با مساحت 72 متر مربع به صورت پلکانی است و با سپری و شیشه ساخته شده است ، در شمال شرقی باغ واقع شده است و فاقد ارزش تاریخی است.
آشپزخانه: آشپزخانه ای با مساحت 5/7 متر مربع که با آجر ساخته شده است ، بر اثرانفجار بمبی در نزدیکی آن صدمه زیادی دیده و سقف و دیوارهای آن تخریب شده است .
انباری: اتاقی آجری با مساحت 17 متر مربع که در جنوب شرقی باغ با سقف شیروانی یک طرفه ساخته شده و دیوار های آن با گچ پرداخت شده است
اتاق: با مساحت 6 متر مربع وبا دیوارهای آجری ساخته شده سقف آن شیروانی بوده و نعل درگاه چوبی دارد جداره آن با گچ پرداخت شده آسیب بسیار دیده است.
طراحی عمارت باغ:
در عمارت شاپوری بعد از گذر از ورودی عمارت در میانه ساختمان ، راه پله مشاهده می شود. قرارگیری راه پله در وسط ، از دیگر ابداعات معمار این بنا است. این نوع معماری تا آن زمان در معماری سنتی ایران به چشم نمی خورد؛ زیرا تا آن زمان همواره راه پله یکی از عناصر کالبدی بنا بوده ، در حاشیه بنا قرار گرفته و ارتفاع میان طبقات را فراهم می کرده است. این پلکان عامل دیگر در نحوی ارتباط بین اتاق ها است که تا پیش از این از طریق باز شو ها در فضاهای تودرتو تامین می شده ولی در اینجا برای تسهیل ارتباط طراحی ، راه رو که در زمان خود عنصر نوینی بوده ، مشاهده می شود.
از دیگر ابداعات معمار در این بنا ، اختصاص دادن عملکرد خاص به هر اتاق مانند اتاق خواب والدین و اتاق خواب فرزندان است. زیرا تا آن زمان مرسوم بوده هر اتاق دارای عملکرد متفاوتی باشد.یکی دیگر از طراحی های منحصر به فرد معمار که در این بنا و خانه های شخصی وی به چشم می خورد اضافه کردن بالکن به بناست.
تزیینات عمارت
این بنا دارای پلان نسبتا چهار گوش است که به صورت دو طبقه با نمایی از یک ایوان هلالی شکل ساخته شده است . طبقه پایین ایوان دارای ستون های آجری چهار گوش با نمای کاشی کاری و طبقه دوم نیز دارای ستونهای گچی ، مغز کار تیرچوبی است. هنر معمار بنا در پرداختن به نقوش هندسی (نقوش آجری خفته و رسته) بر دیوار های عمارت شاپوری است . یکی دیگر از تزیینات این عمارت ستونها هستند که شامل سه قسمت پایه ، ساق و سر ستون هستند و هرکدام جزییات خاص خود را دارند.
تصویر 360 درجه باغ و عمارت شاپوری (بارگزاری زمان بر است.)