کویر نمک بجستان یا پلایای بجستان دومین پلایا از یازده پالایای ایران است. این کویر نمک در محدوده شهرستان بجستان قرار دارد و همهٔ رودخانه‌های این منطقه از جمله کال شور تربت حیدریه به این کویر منتهی می‌شوند. این کوبر به‌صورت دریاچه فصلی می‌باشد که در بعضی سال‌ها بسیار پرآب می‌شود. چه در حالت خشک و نمکی و چه دریاچه‌ای بودن این پلایه مقصد گردشگران زیادی می‌باشد. از کویر نمک بجستان سالانه مقدار زیادی نمک خوراکی برداشت می‌شود که دارای خلوص بالایی نیز هست. ارتفاع پست‌ترین نقطه این دریاچه از سطح آبهای آزاد ۷۶۹ متر می‌باشد و وسعتی بیش از ۸ هزار هکتار دارد.
ویژگی‌ها
جلوه‌های زیبای بلورهای نمک در حال شکل گیری، تراکم ساختاری بلورهای نمک بر روی شنزارها، ایجاد چاله‌های نمکی و حوضچه‌های آب حاصل از تعریق خاک از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این زیستگاه طبیعی است و آن را در کشور و منطقه به یک زیستگاه منحصر به فرد تبدیل کرده‌است. طبیعت زیبا و منحصر به فرد کفه نمکی بردسکن در ۸ دی ۱۳۹۰ به عنوان نخستین اثر طبیعی از استان خراسان رضوی در فهرست آثار طبیعی ایران با شماره ۱۵۷ به ثبت رسید.
موقعیت جغرافیایی
منطقه طبیعی کویر بجستان در شمال غربی شهرستان بجستان و در 4 کیلومتری شمال روستاهای منصوری و زبیس آباد قرار دارد این پهنه نمکی از سطح دریاهای آزاد 803 متر ارتفاع دارد و با وسعت تقریبی 8000 هکتار متعلق به دوران سوم(کرتاسه) و چهارم(آئوسن) زمین‌شناسی است که با جهتی شمال شرقی ـ جنوب غربی در شمال غربی شهرستان بجستان واقع شده و به طور کلی اتفاقات زمین‌شناسی منطقه موجب پدید آمدن چشم‌اندازی زیبا از طبیعت بیابانی ـ کویری و رسوبات تبخیری نمکی شده‌است.
اقلیم
این کویر دشتی هموار است که از نظر اقلیمی در ناحیه گرم و خشک بیابانی قرار گرفته، تعداد ماههای خشک آن ۷ ماه و حدود ۹۵ روز در سال یخبندان است.
پوشش گیاهی
کویر نمکی به‌علت قلیایی بودن، تقریباً فاقد پوشش گیاهی است؛ به‌جز اندکی گیاه که در حاشیه‌ی رود روییده‌اند. از جمله گیاهان کویر می‌توان به اشنان، علف شور و گز اشاره کرد که در برابر شوری آب مقاوم هستند؛ اما در کویر شنی و حاشیه آن، درمنه، گز و جنگل تاغ با پوشش قابل‌توجهی دیده می‌شود.
اقامت
برای دیدن زیبایی‌های کویر می‌توانید به اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستاهای «مزار»، «یونسی»، «رباط فخرآباد» با معماری سنتی و غذاهای خراسانی، سری بزنید. این اقامتگاه‌ها هم زیبا و مجهز هستند و هم در تمام فصول سال، راهنمای محلی دارند
کویر نمکی بجستان
کویر نمک بجستان یا پلایای بجستان در چهار کیلومتری شمال شرقی روستای منصوری قرار گرفته است که در دی ماه سال ۱۳۹۳ به ثبت ملی رسید. این کویر به‌طور متوسط حدود ۸۰۳ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و وسعت آن در فصل خشک، حدود ۳,۷۲۵ کیلومتر مربع است.
در ماههای کم بارش تیر و مرداد که تبخیر سطحی دریاچه زیاد است، قطر لایه‌های نمکی متشکل از نمک‌های مختلف می‌تواند به یک متر نیز برسد. در زیر این قشر نمکی، لایه‌ای گِلی و چسبنده وجود دارد. گاهی گودال‌های آب نمکی در زیر این لایه‌ها تشکیل می‌شود که دیدن آن خالی از لطف نیست. در برخی نقاط با خشک شدن لایه‌های گلی، حفره‌های خاص و عجیبی در سطح کویر به وجود می‌آید که باعث می‌شود گردشگر با راه رفتن روی آن‌ها، تجربه‌ی خاصی را برای خود رقم بزنند.
در قسمت مرکزی کویر که عمق و تراکم املاح بیشتر است، ارتفاع دیواره‌ها به یک متر هم می‌رسد؛ به همین دلیل آن را کویر سیاه می‌نامند. از جاذبه‌های این کویر می‌توان به دیواره‌های نمکی اشاره کرد که بر اثر خروج املاح تیره‌رنگ خاک، تشکیل می‌شوند. مردم محلی گاهی اوقات به آن‌ها، نمک سیاه نیز می‌گویند. متاسفانه در سال‌های اخیر برخی از گردشگران ناآگاه، روی این دیواره‌ها یادگاری نوشته و آتش روشن کرده‌اند.
کویر شنی بجستان
کویر شنی (رملی یا ریگزار) بجستان در شمال شرق شهر یونسی است که قدمت آن به دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی می‌رسد.ساکنان شهر یونسی معتقدند که در این نقطه از زمین، یونس پیامبر را نهنگ بلعید. به همین منظور، مقبره‌ای منتسب به حضرت یونس در آنجا بنا شده و با توجه به اینکه ایران حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش زیر آب بوده، این روایت به واقعیت نزدیک است. وجود رسوب‌های لایه‌ای و فسیل‌های ماهی که در پارک ملی کویر کشف شده‌اند، گواهی می‌دهند زمانی تمام کویرهای ایران زیر دریا بوده‌‌اند.
سایر جاذبه‌های گردشگری
- در سفر به بجستان و کویرش، لذت دیدن آسمان شب را از دست ندهید که تجربه‌ی بی‌نظیری را به شما هدیه می‌کند.
- منطقه‌ی ییلاقی «سیاه کوه هلالی»، از یک‌سو به کویر و از سوی دیگر به کوه‌های مرتفع سیاه کوه ختم می‌شود. پوشش گیاهی سیاه کوه شامل زیره‌ی سیاه، کاکوتی، رازیانه و درختان بنه، انجیر، تاغ و زرشک است.
- منطقه حفاظت‌شده هلالی، زیستگاه جانورانی چون آهو، کل و بز، قوچ و میش، سمور و گربه‌ی وحشی است.
- تنگه‌ی نسترن، بوستان طبیعی نوبهار، دره‌ی آهنگ، باغ سلیم مزار و سد سریرِ، از دیدنی‌های طبیعی منطقه هستند.
- مجموعه غارهای بلور با کریستال‌های «مرمر» نوک‌تیز افقی و درخشش زیبا، از غارهای خاص و دیدنی منطقه به حساب می‌آیند.
- کاروانسرای عباسی در روستای «قاسم‌آباد» شهر یونسی مربوط به دوره‌ی صفویه می‌شود و بادگیرهای بلندش، معماری کویری را در خود جای داد‌ه‌اند. این کاروان‌سرا به ثبت ملی ایران نیز رسیده است.
- مسجد جامع بجستان به دوره‌ی تیموری تعلق دارد و جزو آثار ملی ثبت‌شده محسوب می‌شود.
- رباط فخرآباد با معماری رباط‌های ایرانی، مربوط به دوران قاجار است
بهترین زمان برای بازدید
در ماههای پر آب یعنی از اواخر شهریور تا خرداد سال بعد، حوضچه‌های نمک پر از آب می‌شود و به‌دلیل لایه‌های گلی کف، امکان ورود به حوضچه‌ها وجود ندارد؛ اما اگر بارش‌ها زیاد نباشد، می‌توان با همراهی افراد آشنا به منطقه، مناظر زیبایی از حاشیه‌ی حوضچه‌ها را مشاهده کرد. این افراد باعث می‌شوند که بازدید از این منطقه، بهتر و جذاب‌تر شود. از آنجا که در ماههای خرداد و شهریور، گرمی هوا کمتر است و حوضچه‌ها هنوز به گل ننشسته‌اند، پس بهترین زمان برای دیدن این جاذبه به شمار می‌روند.
جالب است بدانید!
مسئول اداره صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری بجستان بیان کرد: بجستان با داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی متعدد همچون شنزارها و تپه های شنی، کویر نمک و پلایا منطقه مناسبی برای فعالیتهای کویر نوردی می باشد.با این وجود در صورت ایجاد امکانات و زیر ساختها و فراهم کردن بستر مناسب بجستان می تواند به قطب گردشگری استان در زمینه های کویر نوردی تبدیل شود و برنامه ها و تورهای کویر نوردی نیز در توسعه منطقه و همچنین روستاهای حاشیه کویر موثر می باشند.
کویرنوردی کنید اما با قاعده و قانون
به هیچ وجه فراموش نکنید که قدم گذاشتن در دل کویر قاعده و قانون خودش را دارد:
برای سفر به پهنه‌های کویری، به نقشه‌های هوایی یا اطلاعات اینترنتی اتکا نکنید. در سفر به کویر، حتما از راه بلد‌های محلی کمک بگیرید.
سفر به کویر یک سفر گروهی است، ترجیحا با بیشتر از یک ماشین بروید.
پیش از ورود به کویر از ذخیره آب، غذا و بنزینتان را چک کنید.
آدرس: خراسان رضوی ، شهرستان بجستان