مسجد نصیرالملک از مساجد زیبایی است که در شهر شیراز و جنوب خیابان لطفعلی‌خان زند قرار گرفته است. میرزا حسنعلی خان ملقب به نصیرالملک دسور ساخت این مسجد را داد که ساخت و ساز آن در سال ۱۲۵۵ هجری شمسی شروع شد و سال ۱۲۶۷ به پایان رسید. میرزا محمد حسن و محمد رضا نیز معماران آن بودند.
مرمت، حفظ و نگهداری این بنا با رعایت استاندارد‌های بین‌المللی مرمت آثار تاریخی از سال‌ها پیش توسط موقوفه نصیرالملک به تولیت محمود قوام آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
توصیف بنا
از نظر معماری، کاشی‌کاری و جلوه‌های مختلف، این بنارا می‌توان بدون اغراق از زیباترین معماری‌های جهان اسلامی نامید. این مسجد نیز به خاطر جلوه‌های رنگینش، مسجد رنگین یا صورتی نیز نامیده میشود. مسجد یک سر در ورودی دارد و دو ورودی دیگر آن به کوچهٔ جنوبی و مسجد و به امامزاده جنب آن مرتبط است. ورودی اصلی مسجد با کاشی‌های هفت رنگ فراوانی تزیین شده است.
از ورودی اصلی مسجد وارد هشتی می‌شویم که با پیچ ۹۰ درجه در سمت چپ به راهرویی می‌رسیم که به حیاط مسجد متصل میشود. این هشتی از آجر ساخته شده و با قرینه به در ورودی تابلویی از کاشی که در پایین این تابلو شعری از سعدی و نام معمار آن آمده است. در حیاط این مسجد، حوظی قرار دارد.
این مسجد دو ایوان دارد: یکی در بخش شمالی و یکی هم در بخش جنوبی. دو شبستان نیز در اینجا وجود دارند که یکی از آنها در سمت شرقی و دیگری در سمت غربی قرار گرفته است. شبستان شرقی زمستانی بوده که در جهت تابش مستقیم نور خورشید نیز قرار دارد. در پشت این شبستان، دری است که به چاه بزرگی می‌رسد و آنرا گاوچاه می‌گویند. این شبستان دارای هفت ستون بدون طرح و ساده است که در یک ردیف وسط قرار دارند. در جلوی این شبستان، ایوانی قرار گرفته که با هشت طاق‌نما از حیاط مجزا شده است.
شبستان غربی از زیباترین بخش‌های مسجد به حساب می‌آید. بدنه این مسجد عمدتا از آجر است اما معمار جهت عدم یکنواختی، بخش‌هایی از شبستان غربی را از کاشی پوشانده است و محراب آنرا در بخشی از بدنه چوبی در ناحیه‌ای از شبستان غربی ایجاد کرده است. این شبستان دارای دو ردیف شش تایی از ستون‌هایی است که به نیت تعداد دوازده امام ساخته شده است. همچنین این شبستان دارای هفت درگاه چوبی است که به سمت صحن مسجد مرتبط می‌شوند و با شیشه‌های رنگی پوشانده شده است.
مسجد دارای صحن وسیعی می‌باشد که در سمت شمالی آن قرار گرفته است. در ورودی دارای طاق‌نمایی بزرگ است که با کاشی‌های رنگارنگ مزین شده است. درهای ورودی آن، دو در بزرگ چوبی است که در بالای آن، شعری از شوریده شیرازی به مناسبت پایان ساخت و ساز مسجد و معمار آن نوشته شده است.
همانطور که گفتیم، این مسجد دارای دو ایوان است که یکی شمالی بوده و دیگری جنوبی که ایوان شمالی زیباتر است. این ایوان دارای سه نیم طاق در سه طرف بوده و از سمت چهارم به صحن راه دارد. همچنین این ایوان دارای چهار غرفه است که سقف میانی آن با منقرس کاری و کاسه‌سازی پنج کاسه مزین گشته. ایوان جنوبی نیز دارای دو گلدسته است. در سمت شمالی مسجد، طاق‌نمایی با نام طاق مروارید قرار دارد که تمام سقف، داخل و بیرون آن با کاشی‌های رنگارنگ و آیات قرآنی مزین گشته. در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشی‌کاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنس‌کاری گشته‌است. بر روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد.
