لباس محلی کردی

لباس محلی کردی در میان مردان و زنان کرد شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار میشود و هر یک از اجزای آن بسته به نوع فصل، شرکت در مراسم و…. به شکل های مختلفی دوخته میشود. درست است که پوشش مردان و زنان کرد تبار در بخش های مختلف متفاوت هستند اما از نظر اجزا همگی یکسان اند. در گذشته قبل از اینکه ارتباطات میان کشورها بسیار سریع و فراگیر شود و صادرات افزایش یابد، نخ لازم جهت تهیه لباس های محلی توسط بافندگان محلی تهیه میشد.

لباس محلی مردان کرد

چوخه: نیم‌تنه‌ای پنبه‌ای یا پشمی است که در ناحیه سقز، بانه و مریوان به آن «که وا» و درسنندج به آن «چوخه» میگویند.

پاتول: شلواری گشاد با دم‌پای تنگ است که «رانک» نیز نامیده می‌شود.

ملکی: نیم‌تنه‌ای بدون یقه است که از پایین نیم‌ تنه تا بالا به وسیله دکمه بسته میشود.

لفکه سورانی: پیراهنی با آستین فراخ و بلند و زبانه‌ای مثلث شکل در انتهای آستین است که آن در حال عادی دور مچ یا بازو می‌پیچند.

شال: پارچه‌ای آجری رنگ راه راه و گران‌ قیمت که از آن کوا و پانتول می‌سازند.

دستار یا کلاغه: به آن «دشلمه»، «مندلی»، «رشتی»، و «سروین» (سربند) نیز میگویند و مردان به جای کلاه از آن استفاده می‌کنند.

فرنجی: یا «فره‌جی» که ویژه مردان ناحیه اورامانات و برخی گردهای جنوبی است و از نمد ساخته و آماده می‌شود.

کله بال: نوعی از نمد پوششی است که چوپانان در مناطق چرای گله در صحرا استفاده می‌کنند.

پیچ و کولاو: کلاه محلی کردها را که معمولاً زنان کرد آنرا با دقت و ظرافت خاصی و با نقش و نگارهایی بر جایی مانده از فرهنگ اصیل کردی می‌بافند و معمولا به رنگ‌های سیاه و سفید و به دو صورت کلاه بلند و تخت بافته می‌شود و در دست مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. البته بنا به گفته پیشینیان و به اعتقاد آن‌ها، مرد نباید سرش لخت باشد.

پیچ: دستمالی است سیاه و سفید که با گذاشتن کلاه روی سر به دور کلاه پیچانده می‌شود و در قسمت پشت سر در درون دستمال قرار میگیرد تا شل نشود. البته برادران بارزانی پیچ و کولا و شالشان به رنگ قرمز می‌باشد. اعراب از این شال چه سیاه و سفید و چه قرمز رنگ برای پوشش خود استفاده می‌کنند.

کلاش: پاپوشی است به رنگ سفید که با ظرافت کامل توسط برادران هورامانی ساخته می‌شود که از بدبو شدن پا جلوگیری می‌کند و پا را خنک نگه می‌دارد. از خصوصیات ان فصلی بودن ان است و نمی‌توان از ان در فصل زمستان و یا فصول باران زا استفاده کرد.

قسمت های مختلف لباس مردان کرد

که وا پاتول: این پوشش را مردان کرد به جای کت و شلوار معمولی می‌پوشند ولی شکل و دوخت آن‌ها غیر از مد کت و شلواری بوده و معمول می‌باشد. که وا یا کت لباس کردی را تقریبا به صورت یک ژاکت نظامی می‌دوزند با این تفاوتکه که وا جیب‌های کناره‌ای ندارد و ضمناً چاک آن کاملا از طرفین راست و چپ باز می‌شود. بعلاوه غیراز چاک کناره‌ای، آستین‌ هایش چاک دار است. دوخت شلوار کردی یا پاتول بدین ترتیب است که دهانه‌ای تنگ و بدنه‌ای گشاد دارد و به جای کمر، انتهای آن را که گشادیش بیش از دوبرابر یک شلوار معمولی است با بندی که دخین نامیده می‌شود و از توی قسمت تا شده آن لیفه گذشته می‌بندند و از کمر به پایین که وا را داخل پاتول کرده و بند پاتول را روی ان می‌بندند.

پشت تند: از پارچه گلدار به طول شش متر درست می‌شوند بدین ترتیب که پارچه را از سمت عرضش تا کرده میدوزند و بعد آن را به صورت مختلف ساده و گره چین به کمر می‌بندند. آنهایی که صاحب اسلحه کمری هستندند، آن را روی پشت تند می‌بندند و خنجر را بین پشت تند و که وا فرو می‌کنند.

پچ: پارچه‌ ای است سه متری و اغلب گلدار که تارهای از آن جدا میکنند و به شکل جالبی به طوریکه تارهای ان در طرفین صورت آویزان گردد، به دور سر می‌پیچند. پچ را که در نواحی سقز مرز می‌گویند، روی کلاه مخصوص به نام عارقچین می‌بندند. عارقچین را از نخ و مخصوصا از نخ‌های قرقره‌ای با میل قلاب می‌بافند و این کار مخصوص زنان و دختران کرد است. اغلب برای زیبایی بیشتر آن را از نخ‌های سیاه وسفید و به مقدار کم نخهای رنگین پرنقش می‌بافند.

البته شایان ذکر است که پیچ فقط مخصوص کردها نبوده در اکثر مناطق خاورمیانه مردها پیچ می‌بندند، برای نمونه در هندوستان، پاکستان، افغانستان، مناطق عربنشین و… ولی پیج هر قومی جدابوده و مخصوص آن قوم میباشد.

کراس: کراس همان پیراهن است با این تفاوت که اولا یقه ندارد و بعلاوه به انتهای آستین‌ها نیز دنباله‌ای به نام سورانی می‌دوزند که آن را درحالت عادی روی آستین که وا می‌بندند و در مواقع اضطراری و مخصوصا در مواقع جنگ دو سر سورانی بهم گره زده و به گردن می آویزانند و همین سورانی‌ها باعث تسهیل بالا زدن آستین‌ها در مواقع شستن دست و صورت می‌باشند.

لباس محلی زنان کرد

جافی: شلواری همانند شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد، به ویژه زنان روستایی، هنگام کار می‌پوشند. در سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می‌کنند. در مکریان آن را دەرپێ یا ئاواڵ کراس میگویند.

کُلُنجِه نیم‌تنه‌ای است که روی پیراهن بلند می‌پوشند و رد اورامان آن را «سوخمه» می‌نامند و از پارچه‌زری یا مخمل دوخته می‌شود.

شاڵ: از پارچه‌ای زیبا بر ریو لباس در ناحیه کمر بسته می‌شود.

کڵاو یا کلاه که از جنس مقوا و به شکل استوانه‌ای کوتاه است که آن را با پولک‌هایی رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین می‌کنند.

کُلکه: روسری یا دستاری است که به جای کلاه مورد استفاده زنان قرار می‌گیرد کلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه و سفید با ملیله‌دوزی است.

بخش های مختلف لباس زنان کرد

کەوا:که  کت مردانه کردی است با این تفاوت که اولا پارچه آن را رنگین انتخاب می‌کنند و ثانیا خیلی کوتاه‌تر می‌دوزند؛ بطوریکه حداکثر تا کم آن‌ها پایین می‌آید و ان را کولیجه می‌نامند. جیب‌های کت مردانه در ان دیده نمی‌شود.

گوڵوەنی: این پوشش توسط کردهای جنوبی و سورانی استفاده شده و نوعی روسری با نقش‌های مخصوص است که در مراسم شادی و عزا استفاده می‌شود.

کراس: پیراهن زنانه کُرد دارای دوختی ساده با بدنی بلند و دامنی گشاده و دراز است؛ بطوریکه دامن پیراهن روی پای آن‌ها قرار می‌گیرد و معمولاً آن را از پارچه‌های بسیار زیبا، نفیس و گران‌قیمت تهیه می‌کنند.

پشت تێند: همان پشتند مردانه است ولی زن‌ها اغلب از نوع رنگارنگ آن استفاده می‌کنند. زن‌ها وقتی پشتند را می‌بندند، کمی از پیراهن خود را بالا می‌کشند؛ بطوریکه انتهای دامن از مچ پای آن‌ها پایین‌تر نمی‌رود.

دەسماڵ یا روسری: دستمال زنان کُرد، پارچه‌ای است بسیار نازک و سه گوش که تارهایی در اطراف آن ایجاد می‌کنند و بدین وسیله بر زیبایی آن می‌افزایند، اغلب پولکهایی نیز با آن تارها می‌دوزند تا زیبایی آن را چند برابر کنند. هر چند در مراسم عروسی و فلکلور اکثرا روسری نمی‌بندند.

دەرپه:به جای شلوار پوشیده می‌شود و با دهانه‌ای تنگ روی مچ پای آنها قرار می‌گیرد، ولی پوشش ساقهای آن بسیار گشاد می‌باشد.

کڵاو: کلاه زنان کُرد بسیار قشنگ و زیباست، این کلاه را از مقوا و به شکل استوانه کوتاهی درست می‌کنند و روی آن را با پارچه مخملی رنگین «معمولاً گلی یا سبزسیر» می‌پوشانند و بعد روی آن را با پولک‌های رنگین یا طلایی و گلابیون‌های زرین، مزین می‌سازند. این کلاه را به وسیله یک رشته طلا که لیره یا نیم پهلوی‌هایی به آن می آویزندو از زیر چانه عبور می‌دهند، روی سر نگاه می‌دارند و دستمال را روی آن می‌بندند، رشته‌ای که کلاه را به آن صورت نگاه می‌دارد «قطاره» نام دارد و اغلب آن‌هایی که قدرت مالی بیشتری دارند از آن استفاده می‌کنند و در دو طرف، در محل اتصال ان با کلاه یک گل طلائی آویزان می‌نمایند. خانم‌های کرد اغلب به جای کلاو از گێلگێله استفاده می‌کنند. گلگله رشته طویلی از ابریشم سیاه و سفید است که آویزه‌های ابریشمی دارد و از روی روسری به شکل جالبی بسته می‌شود.

لازم به توضیح است که پسران جوان امروزی به‌ندرت پیچ می‌بندند. دختران نیز به‌ندرت کلاوه یا گلگله بر سر می‌کنند.