شهر ایلام، عروس زاگرس از جاذبه های طبیعی و تاریخی زیادی بهره مند است که سالیانه مسافرانی از سراسر کشور برای مسافرت های فصل بهار و تابستان به سوی خود جذب می کند. وجود مناظر طبیعی و توریستی، قلعه ها و کاخ های بجای مانده از دوران قدیم در این استان نیز کم نیست. کاخ معروف فلاحتی، پناهگاه سنگی قوچعلی، قلعه اسماعیل خان، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهکل، تنگه ارغوان، قلعه والی ایلام و… از جاذبه های طبیعی و تاریخی این استان می باشد. هدف من امروز معرفی قلعه والی ایلام است که از بناهای به جای مانده از دوران قارجاریه محسوب می شود.
معرفی قلعه والی ایلام
این قلعه از بنا های مهم دوره قارجاریه است که توسط غلامرضا خان والی در سال 1326 قمری بر روی تپه به نام چغا میرگ ساخته شده است که محل اقامتش در تابستان بوده است. قلعه والی در زمینی به مساحت 4687/17 متر مربع احداث شده است که مساحت اصلی این بنا 1464 متر مربع و زیر بنای آن 1464 متر مربع است، که دارای سه در ورودی در قسمت های شرق، غرب و جنوب می باشد. این بنا در زمان ساخت بسیار باز ساخته شده است که با پیشرفت شهر نشینی اطراف آن را ساختمان های مسکونی و اداری محصور گردیده است. این بنای تاریخی در زمان جنگ تحمیلی حدود نیمی از آن تخریب شده که با همکاری سازمان میراث فرهنگی در سال 1367 بعد از تلاش دوساله در سال 1369 بازسازی شد و در اختیار این استان قرار گرفت. چشمه بی بی آب این قلعه را تامین می کند که بصورت سبک گذشته با استفاده از تنبوشه آب چشمه به حیاط مرکزی قلعه هدایت شده است. قلعه والی 20 اتاق بزرگ و پنج اتاق کوچک دارد که اکثر اتاق های این قلعه تو در تو هستند و تبادل داخلی دارند و همچنین دارای چهار ایوان و دو تراس کوچک می باشد. قلعه دارای دو برج نگهبانی است که اطراف آن کنگره هایی که جهت قرار گرفتن نگهبان ها برای دیده بانی قرار دارد. آینه کاری در سقف اتاق ها معمول بوده که بقایایی از آن در یکی از اتاق های ضلع غربی بصورت بسیار زیبایی طرح شده بر ای مانده است.
معماری و مصالح سازه ایی این بنا
حاج درویش علی کرمانشاهی معماری این بنا را برعهده داشته است و حجاری ساختمان به دست فردی به نام رضا قلی بوده است. مصالح به کار رفته در این بنا شامل: سنگ، آجر، گچ، کاشی و چوب می باشد. وجود نرده های مشبک آجری به رنگ فیروزه ایی، تراس های سرپوشیده همراه با پنجره های مشبک با شیشه های الوان، سرستون های منقوش در ایوان، ستون های ذایره ایی و قوس های کمانی تزیین شده و همچنین درختانی بلند قامت و کهنسال و حوض آبی رنگ در صحن جلوی قلعه چشم اندازی بسیار زیبا به معماری این قلعه داده است. سقف اتاق های این قلعه از انواع و اقسام قوس های مانند: قوس جنایی، قوس حلالی، قوس سه قسمتی می باشد که این سبک از قوس ها سبک رومی ایجاد شده است که از ملات گچ و آجر استفاده شده است. پوشش کفی کلیه اتاق ها، پشت بام قلعه و حیاط از آجر، ملات، گل و آهک بوده است. گچبری بر روی دیوار ها و سقف اتاق شاهنشین به صورت نقوشی از گل و گیاه اجرا گریده است. و همچنین نقش های برجسته اسلیمی در نمای بیرونی دیوار بکار رفته است. تمام دیواره های قلعه بار بر بوده که با طاق نماهایی با ابعاد یکسان و قوسی نیم دایره تزیین شده اند و ورودی این قلعه به سبک یونانی است.
موزه مردم شناسی
در سال 1385 فاز اول این موزه اجرا گردید که دارای بخش های مختلفی به معرفی: آداب، فرهنگ، سنت و شخصیت ها می پردازد. این موزه هرساله مخصوصا در ایام عید بازدید کنندگان خود را دارد و جزء ارزشمند ترین موزه های تخصصی مردم شناسی استان ایلام محسوب می شود.
موقعیت دسترسی
استان ایلام خیابان پاسداران می باشد.