قلعه بابک خرمدین یکی از قلعه های نفوذ ناپذیر خرمدینان بود که جهت دفاع و حمله علیه دشمنان طی ۲۲ سال استفاده می شد. این قلعه تقریبا راه نفوذی نداشت و این یکی از نقاط مثبت آن برای خرمدینان بود تا علیه دشمن ایستادگی کنند. به خاطر موقعیت خوب استراتژیکی این قلعه اغراق نیست اگر بگوییم تنها ۱۰۰ نفر از مردان آن می توانستند ارتشی ۱۰ هزار نفری را مغلوب کنند.
بابک خرمدین
بابک خرمدین رهبر اصلی مبارزان ایرانی خرمدینان است که بعد از مرگ ابومسلم بر خلافت عباسی شوریدند. در دوران خلافت عباسیان، آذربایجان کانون شورش طولانی مدت و خطرناک علیه خلافت عباسی بود که توسط بابک خرمدین رهبری می شده است و بر شمال غرب ایران تاثیر گذاشت و بیش از ۲۰ سال طول کشید.
از خرمدینان با نام سرخ جامگان یاد می شده و یکی از پایگاه های دفاعی آنها، قلعه بابک بوده است. بابک خرمدین سرانجام با توطئه افشین دستگیر شد و به طرز دهشتناکی توسط خلیفه معتصم عباسی کشته شد. روایت کرده اند وی تا آخرین لحظه تسلیم نشد و از ناسزا گفتن به خلیفه عباسی حتی در حین مرگ نیز دست نکشید.
تاریخچه قلعه بابک
قلعه بابک خرمدین به نظر می رسد در عصر امپراطوری اشکانی و ساسانی ساخته شده که هم عصر با تخت سلیمان بوده است. دژ بابک یا بَذ، بنا شده در بالای کوهی به بلندای ۲۳۰۰ متر، در نزدیک به سه کیلومتری شهر کلیبر می‌باشد. دژ در زمان ساسانیان ساخته شده و نام خود را از نام بابک خرمدین، رهبر رویارویی با خلفای عباسی تا سال ۸۹۳ میلادی، گرفته است.
این دژ مربوط به دوران خرمدینان است و در شهرستان کلیبر، بخش مرکزی، روستای شجاع آباد واقع شده و با نام قلعه و قصر جمهور در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۴۵ با شماره ثبت ۶۲۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مکان قلعه بابک و ویژگی های آن
این قلعه در ۵۰ کیلومتری شمالی اهر و در منطقه ای به نام کلیبر در ارتفاع ۲۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریا قرارگرفته است. در اطراف این قلعه دره هایی خطرناک قرار گرفته و تنها یک راه برای ورود به قلعه وجود دارد. مسافت دروازه ابتدایی تا خود قلعه ۲۰۰ متر است. تنها راه ورود به قلعه این است که شما راه دروازه را پیش بگیرید. در غیر این صورت شما به هیچ عنوان نمی توانید وارد قلعه شوید.
پیش از این که به دروازه دژ برسیم از گذرگاهی می‌گذریم، این گذرگاه همچون دالانی است و تنها گنجایش گذشتن یک نفر را دارد و دو نفر به سختی از آن می‌توانند بگذرند. گذرگاه در فاصله دویست متری دروازه قلعه بابک و روبروی آن می‌باشد.
آمدن هر تازه‌وارد سپاهی و غیره، کوهبانیه ها را که در برج‌های دوسوی دروازه جای داشته‌اند را هشیار می‌کرده است. جایگاه کوهبانیه‌ها در بلندی است و بنابر این به هر چیز و هر کس چیرگی کامل داشته‌اند. این برج‌ها یکی مخروطی و دیگری مدور و استوانه‌ای از سنگ‌های تراشیده با ملاط ساروج استوار ساخته شده‌اند. باروها که از نوعی سنگ خارا ساخته شده تمام درزهای کوهستان را بسته است. برای نفوذ به درون بنا بایستی حتماً از دروازه گذشت و از کوهستان راهی برای وارد شدن، نیست. نزدیک شدن ابزار دژ کوب، منجنیق و آتش‌افکن به این دژ تقریباً ناشدنی بود.
بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است که پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلی وجود دارد که پیرامون آن را هفت اتاق فرا گرفته است، اتاق‌هایی که به تالار میانی راه دارند.
در بخش شرقی دژ تأسیسات دیگری مرکب از اتاق‌ها و آب انبارها ساخته شده‌است. سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهواره‌ای استوار شده‌اند. محوطه درونی آنها نیز به وسیله گونه‌ای ساروج نفوذ ناپذیر گردیده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام تنگناها و محاصره‌ها از آب آنها بهره‌برداری می‌شد.
در سمت شمال غربی دژ پلکان‌هایی سرتاسری بود است که اکنون ویران شده و بخش‌هایی از آن بیرون خاک است و تنها راه صعود به بخش‌های بلندتر بناست.
اشیاء و ظروفی درون قلعه بابک هستند که از ۸۰۰ سال تا به امروز باقی مانده اند و سکه های مسی ای هستند که به علت زنگار موجود بر روی آن قابل خواندن نیستند. از جغرافیای تاریخی بذ، در دوره پیش از اسلام، آگاهی چندانی در دست نیست، ظاهراً در دوره هخامنشیان کادوسی‌ها، از اقوام ساکن کرانه‌های جنوب غربی دریای خزر، در آنجا زندگی می‌کرده‌اند و جنگ‌هایی نیز با هخامنشیان داشته‌اند.
چگونه به قلعه بابک برویم؟
راه کلیبر به قلعه بابک تنها ۳ کیلومتر است اما بسیار دشوار. برای رسیدن به قلعه شما باید راه خطرناکی را طی کنید. از پرتگاه های خطرناک گرفته تا راهی صعب العبور و پله های نامتوازن. خیلی مراقب باشید. از دالانی که در راه ورد به این قلعه وجود دارد تنها یک نفر قادر به عبور از آن خواهد بود و باید تک تک از آن عبور کرد.