ایران از کشورهای پهناور است و به دلیل تفاوت های قومیتی دارای رسوم، زبان، باور ها، اعتقادات و دیگر تفاوت های فرهنگی در هر منطقه میباشد. یکی از این تفاوت ها، تفاوت در فرهنگ اجرای مراسم عروسی میباشد که در نقاط مختلف ایران و بین قومیت های مختلف به شکل های متفاوتی اجرا میشود که در این پست به بررسی آن میپردازیم.
جشن رنگ ها در کردستان
استان کردستان بیشتر به دلیل آیین هایی چون ساز و آواز، رقص چوب و پیر شالیار مشهور است و یکی از آیین های جذاب آنها مراسم عروسیشان میباشد که شامل نامزدی، روباز کردن، خرید لباس عروس، عقدکنان، تعیین زمان عروسی، حنابندان، حمام بردن عروس و شب عروسی است که هر قسمت آن با هلهله، شادی و خواندن ترانه و سرود و رقص همراه است. در زبان کردی عروس بوک و داماد زاوا نامیده میشود. مهریه ای که از طرف خانواده داماد به خانواده عروس داده می شود «نخت» (به فتح نون) و شیربها «نزت» نام دارد و همچنین فرد همراه داماد که همان ساقدوش است را کردها «برازاوا» (برادر داماد) می نامند. مراسم عروسی طی سه تا هفت روز در منزل داماد طول میکشد. در شب عروسی یک بانوی مسن به همراه عروس فرستاده می شود تا همدم وی باشد که به آن «سرسپی» می گویند. در این مراسم رقص های بومی اجرا می شود و عروس و داماد هرکدام وارد حلقه رقص و «سرچوپی» که همان سردسته گروه رقص است، می شوند.
باترمه و گنگش گیجه در خراسان شمالی
خراسان شمالی از دیگر مناطقی است که آداب و رسوم خاصی برای ازدواج دارد. ترکمن ها از اقوامی در این منطقه هستند که مراسم عروسی مخصوص خود را در این منطقه دارند. در این مراسم، پدر برای پسرش زن انتخاب میکند و قرارداد های ازدواج را انجام میدهد. شیربها را پدر داماد به پدر عروس میدهد و عمه های پسر همراه با هدایایی (شیرینی یا روسری و چارقد و البته نان) که برای عروس است به خواستگاری می روند. پدر عروس با ذبح گوسفندی غذایی به نام باترمه درست میکند و از مهمانان و همسایگان پذیرایی میکند که نشانه موافقت وی از مراسم عروسی است. پس از آن روزی را برای بله برون انتخاب می کنند که در آن مقدار جهیزیه، شیربها و نحوه برگزاری جشن تعیین می شود که این مراسم در گذشته ایستماق و حالا «شب جواب» می گویند. در روز مراسم عروسی، زنان و دختران با دست و آواز به خانه عروس میروند. در آستانه مراسم عروسی یک آیین دیگر به نام « قوده بولمه» برگزار می شود که برای عروس لباس، طلا و جواهرات و روسری و چارقد به همراه شیرینی های محلی برده می شود. شب پیش از عروسی به نام «گنگش گیجه» یا شب مشورت نامیده می شود که افراد فامیل در خانه داماد جمع شده و برای عروسی برنامه ریزی می کنند.
مراسم عروسی در فرهنگ لرها
در فرهنگ لر رسم بر این است که زنان فامیل، دختری را برای پسر انتخاب میکنند و چند بار به خانه دختر رفت و آمد میکنند تا حرکات او را تحت نظر داشته باشند و پس از آن نوبت به رفت و آمد ریش سفیدان میرسد. پس از این مرحله خانواده عروس نیز شرط های خود را برای قبول این وصلت اعلام کرده و خانواده داماد بعد از چند روز رضایت خود را به خانواده عروس اعلام می کند. رقص و پایکوبی به همراه بازی های محلی از آیین رایج در مراسم عروسی در فرهنگ لرها میباشد. ساز و سماع، کمانچه و تنبک از آلات موسیقی است که در آیین عروسی لرها از آن استفاده می شود.
مراسم عروسی بلوچی ها
میتوان در عروسی های بلوچی هشت مرحله را مشاهده کرد. گِندونِن» (به کسر گاف و نون)، «هِبَرجنی» که به نوعی همان بله برون است. «بربند مال» که مراسمی برای تعیین مال عروس و مهریه است. «جُل بندی» که در آن عروس برای رفتن به مراسم عروسی بست می نشیند و نباید کسی او را در این مدت ببیند. «حِنا دوزوکی» که حنابندان غیررسمی پیش از شب حنابندان است. «حِنا راستکی» که مراسم حنابندان اصلی است. «سرآپی» یا «سرآب» و «مشاطه» که به آماده کردن عروس و داماد مربوط است و سرانجام «شب یکجایی» که در آن داماد و عروس یکخانه می شوند و زندگی مشترک از این نقطه آغاز می شود.
عروسی گیلانی ها
در گیلان بویژه در مناطق روستایی پیوند دو خانواده اصولا با یاری و همکاری در کار و زندگی آغاز می شود. تاملی در قسمت های مختلف این مراسم نشان می دهد که اگر چه از نظر مالی داد و ستدهایی در قالب هدایای مختلف بین دو خانواده صورت می گیرد که البته بخش عمده آن جنبه کمک به عروس و داماد را دارد اما همکاری های افراد بسیار چشمگیر است. پسران در شالیکاری، درو شالی، کلش ریختن بام خانه ها، درو گندم و دیگر کارهای کشاورزی و باغداری، دامداری، نوغان داری و … که بر عهده مردان است به کمک پدر نامزد خود به اصطلاح به یاوری می روند. دامادها معمولا این کار را بعد از ازدواج نیز ادامه می دهند. در شرق گیلان اما رسمی برای عروس است به این شکل که نهالی را که از خانه پدر عروس کنده اند همراه او می کنند و این نهال را عروس و داماد با هم در خانه داماد می کارند. در بعضی از روستاهای غرب و شرق گیلان مادر عروس پای خروسی را که از مادر داماد گرفته با رشته های رنگین ابریشمی به پای مرغ می بندد و آن مرغ و خروس را با عروس همراه می کنند تا در خانه داماد بند از پای آن برگیرند و در لانه ای که آماده کرده اند جایشان دهند.
مراسم عروسی یزدی ها
مراسم عروسی در میان قومیت های مختلف یزدی با کمی تفاوت به یکدیگر شبیه هستند. پس از خواستگاری که در قدیم حتی در حمام ها انجام می شد نوبت به مراسم عقدکنان شیرین و جذاب یزدی ها می رسد. در روز عقدکنان، عاقد از عروس بله را می گیرد. سپس سفره سفیدی به نشانه سپیدبختی روی سر عروس می گیرند و دو کله قند را به هم می سایند و می خوانند:
مسابم، مسابم. دخترها و زنان می پرسند چی چی مسابی؟ مهر و محبت مسابم، برای کی؟ برای عروس و دوماد.
بعد از عروس و داماد از زن و شوهران جوان دیگر نیز اسم می برند. بعد با نخ و سوزن پارچه سفیدی را می دوزند و می خوانند:چی چی می دوزی؟مهر و محبت می دوزم ، برای کی می دوزی؟برای عروس و داماد.
به این مراسم پیش از آمدن داماد نزد عروس «روس کردن» می گویند. آنگاه داماد را کنار عروس روبه روی آیینه می نشانند. داماد رونما می دهد و خویشان عروس و داماد نیز به آن دو رونما می دهند. مادرزن حلقه انگشتر را به دست داماد می کند و داماد هم به دست عروس حلقه می گذارد. سپس یکی از نزدیکان عروس، ظرف آبی آورده و داماد مشتی پول درون آب می ریزد. آب را درون راهرو ریخته و پول را به عنوان شگون برمی دارند. دو روز بعد دیگر اقوام عروس و داماد، لوازمی مثل ظرف و وسایل خانه را به رسم پیشکش به خانه داماد می برند. به این پیشکش ها «جاخالی» می گویند.
مراسم عروسی در قوم بختیاری
ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی مهم ترین مراسم شادی بختیاری هاست. بختیاری ها معمولا به صورت « درون گروهی» عروسی می کنند و کمتر پیش آمده مرد بختیاری زنی غیربختیاری اختیار کند و البته برعکس آن. اگر چنین شود کودکان چنین ازدواجی (برون ایلی) از نظر آداب و سنن ایل، از قوم بختیاری به حساب نمی آیند. این ازدواج ها معمولا در داخل گروه خویشاوندی صورت می گیرد و معمولا دختر عموها با پسردایی ها و… ازدواج می کنند. بختیاری ها معمولا دختران و پسران خردسال را برای تحکیم مناسبات قومی و طایفه ای برای هم «ناف بر» می کنند و از همان اوان کودکی نامزد یکدیگر می شوند و هنگام جوانی با یکدیگر ازدواج می کنند. در ازدواج ها معمولا اصل و نسب، قدرت ایلی و خانوادگی دختر اهمیت دارد و جالب این که انتخاب عروس به عهده مادر داماد است.
مراسم عروسی شیرازی ها
شیرازی ها خانه داماد و عروس را برای مراسم عروسی آذین می بندند و گلدان های سفالین که معمولا دارای گل شمعدانی است دور حوض می گذارند. کف حیاط فرش پهن می کنند و بعد از حضور همه مدعوین و گرم شدن مجلس به دنبال عروس می روند. هنگامی که عروس به خانه داماد وارد می شود یک نفر ظرفی را که درآن عسل است جلو عروس می آورد، عروس انگشتش را کمی درآن زده به در خانه می کشد و وارد می شود.
سینی دیگری که یک جلد قرآن مجید و یک ظرف و یک کاسه آب که برگ سبز یا شاخه گل در آن گذاشته اند و یا نارنجی که در کاسه آب افتاده جلوی عروس آورده می شود. عروس قرآن را می بوسد و از زیر آن می گذرد و دیگران ظرف نقل را روی سرش می پاشند. عروس باید طوری عبور کند که پایش به ظرف اصابت کند و ظرف واژگون شود.
