مردم گیلان همانند تمام اقوام ایرانی آیین و رسوم ویژه‌ای برای ماه پربرکت رمضان دارند. گیلانی‌ها در این ماه با دعوت از روحانی به دنبال کسب معنویات می‌روند. آش نذری فاطمه زهرا(ع) می‌پزند و میان نیازمندان توزیع می‌کنند. جشنواره رشته خشکار به پا می‌کنند و سفره‌های نذری افطار خود را با خوراک‌های رنگارنگ می‌آرایند.
اجرای مراسم پیشاشو
استقبال از ماه رمضان در اکقر فرهنگ‌ها یکی از رسوم اصلی محسوب می‌شود. مردم خطه گیلان نیز با مراسم پیشاشو به استقبال ماه رمضان می‌روند. آنها چند روز پیش از فرارسیدن ماه مبارک، به تمیزی و غبارروبی مساجد مشغول می‌شوند. بخشی از این مراسم هم به روزه‌داری پیش از ماه رمضان مربوط می‌شود. گیلانی‌ها در آخرین روز از ماه شعبان با گرفتن روزه به پیشواز ماه پربرکت می‌روند.
دعوت از روحانیون
گیلانی‌ها برای اینکه بیشترین بهره معنوی را در این ایام ببینند، رسم بسیار جالبی دارند. آنها از یک روحانی برای اقامه نمازها و سخنرانی درباره فضیلت‌های ماه مبارک رمضان دعوت می‌کنند. هیئت امنای مسجد با مهیا کردن خانه‌ای در شهر یا روستای خود، امکان اقامت روحانی را فراهم می‌کند. اهالی محله برای اینکه بتوانند هزینه تعمیر مسجد و مخارج حضور روحانی در یک ماه را تامین کنند، در نمازهای جماعت پولی با عنوان «مال امام» به مسجد اهدا می‌کنند.
پخت آش نذری فاطمه زهرا(ع)
مراسم قرآن خوانی از سوی زنان گیلانی با اسم عشرخوانی برگزار می‌شود. آنها هر روز دور هم جمع می‌شوند و در گروه‌های گسترده به قرائت قرآن کریم، مشغول می‌شوند. زنان گیلانی در این مجالس تدارک پخت آش نذری فاطمه زهرا(ع) را می‌بینند. این آش در مقدار زیاد تهیه و میان نیازمندان، نزدیکان و اهالی محل توزیع می‌شود. مردم این منطقه معتقدند آش نذری فاطمه زهرا(ع) زمانی آماده می‌شود که سه ادان روی حرارت مانده باشد؛ از اذان صبح تا مغرب. این آش با گوشت گوسفندی، گندم، برنج، ماش و حبوبات آشی درست می‌شود.
نذری افطاری
در اغلب فرهنگ‌ها، برپایی مهمانی‌های افطاری یک رسم معمول است اما گیلانی‌ها برپایی افطار را نه یک مهمانی بلکه ادای نذر می‌دانند. در برخی مناطق گیلان در این ماه، در مساجد محله به عنوان نذر سفره افطار می‌چینند و آشنایان و همسایگان را برای شرکت در نذری افطار خود دعوت می‌کنند. جدا از این نذر، آنها رسم دارند خانواده عروس و دامادی که به تازگی نامزد کرده‌اند را در یکی از شب‌ها به افطار دعوت کنند.
جشنواره رشته خشکار
رشته خشکار نوعی شیرینی محلی گیلانی مخصوص ماه رمضان است که به همراه زولبیا و بامیه، زینت‌بخش سفره‌های افطار مردمان گیلان است، رشته و خشکار، شیرینی اصلی تمامی سفره‌های افطار در گیلان است. گیلانی‌ها رشته خشکار را با مهارت و ذوق فراوان تهیه می‌کنند و برای این شیرینی سنتی، ارزش زیادی قائل هستند. این شیرینی سنتی از آرد برنج، شکر، مغز گردو و جوز سابیده تهیه می‌شود.
در شهرستان صومعه‌سرا، هر ساله به‌منظور استقبال از ماه مبارک رمضان جشنواره شیرینی سنتی رشته خشکار برگزار می‌شود و مهمانان و گردشگران بسیاری در این جشنواره شرکت می‌کنند.
سفره‌های رنگین گیلانی
گفته می‌شود گیلان مخزنی از خوراک‌ها و غذاهای بی‌پایان دارد و طعم و عطر و بوی این غذاها شهره خاص و عام است. گیلانی‌ها در ماه مبارک رمضان سنگ تمام می‌گذارند و سفره‌های افطار و سحر آنها از انواع پیش‌غذاها، غذاها و دسرهای محلی آراسته می‌شود. اغلب بانوان روزه‌دارگیلانی ازهمان ساعت‌های آغازین روزهای رمضان بعد از انجام فرایض واجب و مستحبی سرگرم تهیه افطاری و سحری می‌شوند.
گیلانی‌ها معمولا برای سحری پلو و انواع خورشت باقالی قاتوق، ترش‌تره، فسنجان و اناربیج درست می‌کنند. غذای افطار کمی سبک‌تر در نظر گرفته می‌شود. در سفره‌های افطار گیلانی نان، پنیر و سبزی، شیر، خرما، رشته خشکار، لوبیا پخته، فرنی و حلوا دیده می‌شود. از غذاهای افطار می‌توان آش، شامی، کوکو، خوراک لوبیا، کباب و آبگوشت را نام برد.
هدیه «روزه اولی»
در ماه رمضان، در مناطقی از گیلان رسم پسندیده‌ای رواج دارد که در آن پدربزرگ یا پدر برای نوجوانی که می‌خواهد برای نخستین بار روزه بگیرد، مانند بسیاری از فرهنگ‌ها، هدیه‌ای به عنوان تشویق به روزه‌داری تهیه می‌کنند. این هدیه در برخی مناطق وجه نقدی است که به عنوان انعام داده می‌شود. در بعضی نقاط کوهستانی، پدربزرگ یا پدر با شنیدن اذان مغرب پیش از افطاری کردن، نصف سهم یک گوسفند یا گوساله را به نام نوجوان می‌کند و پاداش روزه داری قبل از افطار به او داده می‌شود.
شبگردی‌های گیلانی
گردش شبانه یکی از عادت‌های فرهنگی گیلان در ماه رمضان است. گیلکی‌ها بای شب‌های ماه رمضان برنامه قرارهای دوستانه و خانوادگی ترتیب می‌دهند. آنها بعد از صرف افطار و شام، به خیابان‌ها، بوستان‌ها و سطح شهر می‌روند تا شب‌های رمضان پر جنب و جوش‌تر از دیگر شب‌ها باشد. از خوراکی‌های محبوب در این شب‌گردی‌ها، میوه‌های خشک شده مانند آلبالو، اخته، آلو و انجیره است. بازار دستفروش‌های گیلانی که فالوده اخته‌ای، بستنی محلی و میوه خشک دارند، داغ است.
افطاری نیمه ماه
یکی از رسوم زیبای گیلانیان در ماه رمضان آماده کردن سفره افطار برای نیازمندان است. در روز پانزدهم ماه رمضان مصادف با میلاد امام حسن مجتبی(ع)، توانمندان برای نیازمندان افطاری مهیا می‌کنند. آش و رشته خشکار از نذری‌های متداول در این روز هستند.
مراسم فطریه در تالش
تالشی‌ها مراسم ویژه‌ای برای کنار گذاشتن فطریه خود و اعضای خانواده دارند. آنها بعد از آخرین افطار، دور هم جمع می‌شوند، برنج، گندم یا جویی که قرار است به عنوان فطریه کنار بگذارند در مجمعی می‌ریزند و دست به دست می‌چرخانند تا همه اهالی خانه آن را تبرک کنند. اگر قرار بر دادن پول به عنوان فطریه باشد نیز، همان کار را انجام می‌دهند و بعد از به دست گرفتن پول از سوی اعضای خانه، فطریه را بیرون از خانه می‌گذارند تا به دست یک نیازمند برسانند.