کرمان یکی از استانهای ایران است که تقریبا در بخشهای مرکزی کشور و هم مرز با استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. این استان تا به حال توسط بیگانگان مورد حمله قرار نگرفته و در نتیجه، موسیقی آن دست نخورده باقی مانده است. از سوی دیگر، تقابل فرهنگها با یکدیگر به غنای موسیقی کرمان کمک کرده است، به عنوان مثال، موسیقی نواحی منوجان کرمان که با استانهای سیستان و بلوچستان، فارس و هرمزگان همسایه است، تنوع و گستردگی بیشتری دارد. این استان پهناورترین استان ایران نیز به شمار میآید و گسترده بودن آن نیز به تنوع موسیقی در مناطق مختلف آن نیز کمک کرده، به طوری که موسیقی نواحی شمالی و جنوبی کرمان با یکدیگر تفاوت دارند.
انواع موسیقی کرمانی
لالاییها، مناظرهها، سوگ آواها، روایی، حماسی، ترانههای عاشقانه، ترانههای کار و ترانههای شادمانی از گونههای مختلف موسیقی در نواحی کرمان هستند. هیچ ناحیهای در کرمان وجود ندارد که در آن لالایی یا کارآوایی متناسب با جغرافیای آن یافت نشود. ترانههای شاهنامه نیز تنها به خواندن شاهنامه ختم نمیشود و خواندن شاهنامه «خرم و زیبا» رواج و مقبولیت بیشتری دارد.
کرتیخوانی، آوازهای چوپانی، ملخزنی و…. در شمار ترانههای کار در استان کرمان هستند و برخی از مراسم آیینی از جمله ترانههایی که همزمان با جشن سده انجام میشود یا طلب باران و کلیدزنی را میتوان جزو ترانههای کارآوا به شمار آورد.
موسیقی صوفیانه و قلندری، مذهبی و زورخانهای نیز جزو موسیقیهای کرمان به شمار میآید. کرمان مرکز صوفیان و عارفان بوده و بیشک موسیقی صوفیانه و عارفانه از این استان تکامل یافته است.
سازها
۳۵ نوع ساز در کرمان وجود دارد که موسیقی نواحی مختلف آن با یکدیگر متفاوت است مانند تفاوت موسیقی نواحی گرمسیر و سردسیر که این تفاوت، موسیقی این استان را متفاوت ساخته است.
سازهای این منطقه به چند دسته سازهای کوبهای پوست دار و بدون پوست، سازهای بادی و سازهای زهی کمانی تقسیم کرد. برخی سازها نیز وجود دارند که شکل بدوی خود را حفظ کردهاند که میتوان از آن به چوغرو، جوغ، جاریک، سوتاکو و… اشاره کرد. در این میان، سوتاکو اناری است که دانههایش را خارج میکنند و بر آن یک، چهار یا شش سوراخ میگذارند و در آن میدمند.