محلات؛ هلند ایران!

شهر محلات یکی از شهرهای زیبای استان مرکزی است که در جنوب شرقی این استان واقع شده است. این شهر زیبا که می‌توان آن را یکی از دوست‌داشتنی‌ترین شهرهای ایران دانست، دارای آب‌وهوای مطلوب، طبیعت بکر، غارها و چشمه‌های فراوان و جاذبه‌های تاریخی بسیار است.

 

 

محلات شهری است که با شنیدن نام آن تصویر زیباترین گل‌ها در ذهن آدمی نقش می‌بندد. جالب است بدانید که نام این شهر، به دلیل وجود محله‌ها و فرهنگ‌‌های مختلف، به این نام، نام‌گذاری شده است. اما در دوران هخامشیان از آن با نام “ورکان” یا “ریوکان” یاد شده است. این شهر همچنین با عناوین “هلند ایران“و “شهر گل‌ها” مشهور است و از سوی گردشگران خارجی “بهشت افسانه‌ای” خوانده می‌شود. این شهرت به دلیل پرورش طیف وسیعی از گل‌های زیبا و منحصربه‌فرد، گیاهان زینتی، وجود آب‌وهوای مطبوع و به دور از آلودگی و دور بودن از مراکز و کارخانه های آلاینده‌ی هواست.

 

 

در واقع محلات، مهد پرورش انواع گل‌های زینتی است و دارای بزرگترین مزارع و گلخانه‌های پرورش گل و گیاه است. باغ گل محلات حدود 300 مجموعه گلخانه است که سالانه گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. وجود  900 هکتار زمین زیر کشت و عرضه‌ی سالانه بیش از ۲۲ میلیون شاخه گل گلدانی و شاخه‌ای و صادر کردن سالانه بیش از ۱۵۰ میلیون شاخه گل، در این‌که این نامگذاری‌ها به‌حق به درستی انتخاب شده‌اند جای شکی نمی‌گذارد.

 

 

نمایشگاه گل محلات

نمایشگاه گل محلات هر سال در اوایل شهریور ماه در این شهرستان برگزار می‌شود و فرصت بسیار مناسبی برای دوست‌داران گل و همچنین تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی در این زمینه است. نمایشگاه گل محلات از چندین سالن نمایشگاهی مرتبط تشکیل می‌شود. در این نمایشگاه علاوه بر سالن‌های وسیع نمایش و فروش گل، می‌توانید شاهد غرفه‌های متنوع دیگری هم باشید. از جمله‌ی این غرفه‌ها، غرفه‌ی آشنایی کودکان با نحوه‌ی کشت‌وکارِ گل‌ها و گیاهان زینتی، کارگاه‌های آموزشی تولید گل و گیاه، غرفه‌ی آشنایی با آداب و رسوم کهن محلات است.

 

 

در این نمایشگاه، انواع گل‌های آپارتمانی و زینتی مانند گل داوودی، گل میخک، گل زنبق، گل مینا، گل محبوبه شب، گل گلایل، گل ختمی، گل مریم، گل رز، انواع کاکتوس، پتوس، پاپیتال، انواع زنجیره مو، انواع بذر بنفشه، بنجامین، نیکوس، انواع درختچه های گل دار، دیفن باخیا و… عرضه می‌شود. در نمایشگاه گل محلات، کشورهایی مانند ارمنستان، ترکمنستان، آذربایجان، روسیه و تاجیکستان نیز برای خرید می‌آیند.

 

 

جاذبه‌های دیدنی محلات

با این‌که سخن از زیبایی گل‌های محلات تمامی ندارد؛ با این حال هلند ایران داری شاخصه‌ها و جاذبه‌های زیبای دیگری نیز هست که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

بوستان سرچشمه محلات

سرچشمه محلات، محلی در شمال این شهر است که چشمه‌ی آن، آب شرب و کشاورزی محلات را تأمین می‌کند. احداث پارک در کنار این چشمه و تبدیل آن به یک مرکز تفریحی و سیاحتی، موجب جذب گردشگران به این منطقه شده است. آب‌نمای این چشمه و درختان چنارِ با قدمت آن و همچنین کوه‌های صخره‌ای مجاور سرچشمه، سبب ایجاد هوایی بکر و محیطی طبیعی برای خانواده‌ها شده است.

 

 

 

 

مجموعه چشمه‌های آب گرم محلات

آب گرم نام روستایی در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی محلات است. این روستا به واسطه ۶ چشمه‌ی آب گرم به نام‌های شفا، دنبه، حکیم، روماتیسم، سلیمانیه و بختیاری به وجود آمده است. آب گرم محلات، بیشتر جنبه‌ی درمانی دارد و برای بیماری‌هایی مثل نقرس، بیماری‌های کبدی – کلیوی و دستگاه گوارش مفید است. گرمای آب این چشمه، نشئت گرفته از بخار خمیره لایه مذاب پوسته زمین است. در حاشیه‌ی این چشمه‌ها اقامت‌گاه‌های مجهّزی همچون هتل جهان‌گردی آبگرم، میزبان گردشگران هستند.

 

 

 

 

چنار هزارساله

چنارهای محلات نیز شهرت دارند. این چنارهای قدیمی بر زیبایی خیابان‎های هلند ایران می افزایند. قدمت برخی از این چنارها بالغ بر هزار سال است. در لا به لای چنار‌هایی که خیابان‌های محلات را محاصره کردند یک چنار بیشتر به چشم می‌خورد؛ چنار ۱۱۵۰ ساله محلات یکی از کهن‌ترین درختان استان مرکزی است. این درخت تبدیل به یکی از میادین اصلی شهر به نام «میدان چنار» شده است که همیشه گردشگرانی با آن در حال عکس گرفتن هستند.

 

 

 

 

ستون‌های باستانی خورهه

خورهه در اوستا به مفهوم “محل برآمدن خورشید” است و از سوی دیگر کلمه “خور” در این کتاب به مفهوم منطقه ییلاقی است. روستای خورهه در شمال شرق شهرستان محلات و بین روستاهای دودهک، ورین و آبگرم قرار دارد. روستای خورهه به دلیل آب‌وهوای خوب، از گذشته منطقه‌ی ییلاقی پادشاهان بوده است. در میان زمین‌های کشاورزی موجود در این روستا بقایای ستون‌های سنگی از دوره باستان بر جای مانده است که نشان می‌دهد این مکان در طول تاریخ استفاده‌هایی همچون خانه ییلاقی، کاخ، محل برگزاری جشن‌ها و آتشکده و معبد داشته است.

 

 

 

 

آتشکده‌ی آتشکوه

آتشکده‌ی آتشکوه یکی از بناهای بجای مانده از دوران باستان در شهرستان محلات است، آتشکوه روستایی خوش آب‌وهواست که به واسطه قرار‌گیری آتشکده به جای مانده از دوران ساسانی مورد توجه است. این آتشکده آوازه‌ای جهانی دارد زیرا یکی از برترین آتشکده‌های زرتشتیان در کل دنیاست و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مجموعه آتشکده از سه بخش تالار اصلی‌ (شرقی)، تالار غربی و راهرو تشکیل شده است، تالار اصلی یا شرقی آتشکده محل آتشدان و نیایش بوده و شامل تالاری مربع‌شکل است که هر ضلع آن از ۶۰ متر طول دارد. این تالار چهار ستون مستحکم به ابعاد ۷۰/۲ متر در ۷۰/۲ متر و به ارتفاع ۶ متر تا پای طاق دارد  که از سنگ و ساروج ساخته‌ شده و گنبد و طاق این ‌بنای عظیم بر روی این چهار ستون استوار بوده است.

 

 

پل تاریخی باقرآباد

یکی از بزرگترین روستاهای شهرستان محلات، روستای باقر آباد است که در ۵ کیلومتری محلات به دلیجان قرار گرفته است. در این روستا یک پل قدیمی با قدمتی چندین ساله مربوط به دوران قاجاریان قرار دارد که در زمان اشغال ایران توسط روس ها ساخته شده است.
برای ساخت این پل از سنگ استفاده کرده اند که متاسفانه به دلیل حوادث طبیعی همچون زمین لزره و سیل در این منطقه، این پل تا حدودی تخریب شد و در چند سال گذشته مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

 

سد باستانی نیم ور محلات

سد باستانی نیم ور که به بند نیم ور هم شهرت دارد، یکی از قدیمی ترین سدها برای ذخیره آب در شهر محلات است. بنای این سد در دوره ساسانیان احداث شده است و به دلیل چشم انداز زیبا و طبیعت بکرش جزو یکی از جذاب ترین جاذبه های گردشگری محلات محسوب می شود و همچنین یکی از محبوب ترین مکان های تفریحی برای ساکنین این شهر به شمار می رود.

 

 

قلعه جمشیدیه

قلعه جمشیدیه که به قلعه گبری هم معروف است، یکی از بناهای قدیمی و به جای مانده از دوره پادشاهی جمشید است که در زمان حمله آزاد خان افغان به این منطقه احداث شده است. این قلعه بسیار مستحکم و عظیم است؛ به طوری که نیروهای آزاد خان پس از حمله به این منطقه موفق به محاصره مردم نشدند و نتوانستد وارد این قلعه شوند.

معماری ساخت این قلعه نشان از هوش و ذکاوت مردم آن زمان دارد؛ چرا که با ساخت ابزارهای ضد حریق و راه های پنهانی که آن را به بیرون متصل کرده، قلعه را بسیار مجهز کرده اند. در قسمت فوقانی دروازه قلعه تالاری با ظرفیت ۲۰ نفر قرار گرفته که برای نگهبانی و تیراندازی تعبیه شده است.

در پشت بام قلعه و بر روی دروازه، سنگابی بزرگ قرار دارد که به وسیله آن در هنگام نیاز لحظه ای راه آب را باز می کردند. ظرفیت این سنگاب حدود ۲۰ من شاه معادل (۶ کیلو) آب است. قلعه جمشیدی بر خلاف ظاهر معمولی و تخریب شده اش، بنایی بسیار تماشایی و جذاب است.

 

 

 

غارهای محلات

غارهای محلات نیز یکی از جاذبه های گردشگری این منطقه به حساب می‌آید.

غار آزاد خان

غار آزاد خان در روستای “سنجه باشی” شهر محلات و در فاطله 15 کیلومتری مرکز شهرستان در محور محلات – خمین واقع شده است. بنابر گفته‌ی مردم بومی محل، در زمان حمله آزادخان (یکی از سرکردگان افغانی) به روستای پورکان (که بعدها به محلات تبدیل شد)، عده زیادی از مردم پورکان به این غار پناه می‌برند. در این هنگام افراد زیردست آزادخان به دستور وی دهانه غار را با سنگ مسدود می‌نمایند و در نتیجه تمام کسانی که داخل غار بودند، در اثر گرسنگی جان خود را از دست می‌دهند. تا چند سال پیش استخوان‌های این افراد در غار قابل رؤیت بود.

 

 

 

غار یکه چاه

غار یکه چاه در کوه‌های جنوب شرقی شهرستان محلات و در مجاورت روستایی به همین نام واقع شده است. این غار از جمله غار‌های طبیعی ست که دارای ستون‌های آهکی، استالاگمیت و استالاکتیت فراوانی است که منظره زیبایی به آن بخشیده‌اند. غار یکه چاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد تا سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است. این غار در سال ۱۳۸۷ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۳۸۰۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

 

 

 

 

غار باباجابر

غار بابا جابر محلات در کنار روستای جودان از توابع شهرستان محلات واقع شده است که در بسیاری از منابع به اشتباه به آن غار بابا جابر اصفهان گفته می‌شود. این غار در دامنه شمالی کوه باباجابر قرار گرفته و رودخانه لعل بار، از پایین آن می​گذرد. غار دارای دو دهانه و در ارتفاع 1700 متری از سطح دریاست. دهانه شرقی، بالای یک پرتگاه 6 متری قرار دارد و ورود از این دهانه به غار مشکل است. دهانه غربی بر بالای یک پرتگاه 3 متری قرار دارد و برای ورود به آن باید سنگ نوردی کنیم.

 

 

 

غار شاه بلبل

این غار در کوههای شرقی شهرستان محلات، بین خورهه و دلیجان واقع شده است. این غار دارای چشمه‌ای کم آب است و از نظر مذهبی برای اهالی منطقه، غاری مقدس به شمار می‌آید. در نزدیک این غار مجسمه‌ای وجود دارد که اهالی منطقه به آن نام “عمره” یا “عمرو” داده اند. اخیراً این نظریه مطرح شده است که احتمالاً این مجسمه به “آناهیتا” تعلق دارد و مسلماً مربوط به قبل از اسلام است. عوامل طبیعی مانند باد و باران تا حد زیادی موجب فرسایش این مجسمه است. متأسفانه از این جاذبه طبیعی شهرستان تصاویر مستندی وجود ندارد.

 

 

غار سوراخ گاو

غار سوراخ گاو در کوهی به همین نام در شمال غربی روستای خورهه واقع شده و از غارهای تاریخی منطقه محسوب می‌شود که داستان‌های تاریخی در مورد آن نزد مردم منطقه بسیار است. در انتهای این غار چشمه‌ای کم آب و در قسمت‌های مختلف آن نیز شکاف‌های متعددی وجود دارد که به زحمت می‌توان از آن‌ها عبور کرد. متأسفانه از این جاذبه طبیعی شهرستان تصاویر مستندی وجود ندارد.

سوغات و صنایع دستی

از سوغاتی های مشهور محلات انواع گل و گیاه، عرقیجات گیاهی، عسل، گیاهان دارویی، حلوا ارده، انواع نان های خوشمزه سنتی و انواع صنایع دستی است. از صنایع دستی این منطقه نیز می‌توان به گلیم بافی، سفال گری، صنایع مربوط به چوب و انواع کش‌بافت های زمستانی اشاره کرد.

 

 

 

 

آثار ملی شهرستان محلات

آیین بیل گردانی و مراسم اهو اهو خورهه محلات تحت عنوان میراث معنوی شهرستان محلات در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

آیین بیل‌ گردانی

بیل گردانی جشنی است مربوط به آداب آب وآبیاری که منشا آن جنگ دیرینه‌ای است که بر سرآب بین انسان و طبیعت وجود داشته و به دلیل اهمیت آبیاری در ایران صورت می‌گرفته است.

این مراسم هنوز در نیم‌ور پابرجاست و نمادی از جنگ و ستیز انسان با موانع طبیعی است، عملیات جوی روبی که از دهم تا پانزدهم اسفند ماه از محل به طرف آبادی آغاز می‌گردد میان 25روز تا یک ماه به طول می‌انجامد و هنگامی که آب به نخستین پخش‌گاه آب که در محل به آن (وارگو) می‌گویند می‌رسد مردم جشنی بزرگ که یادگار سنت‌های پهلوانی کهن ایران است بر پا می کنند که این مراسم به نام بیل گردانی معروف و میدان اصلی آبادی محل برگزاری مراسم است.

مراسم اهو اهو

مراسم اهوا اهوا (oho oho) یک مراسم سنتی است که شب نیمه ماه مبارک رمضان و همزمان با سالروز میلاد امام حسن مجتبی(ع) در روستای خورهه محلات اجرا می شود.

این مراسم به این صورت است که نوجوانان روستا در دسته‌های چندنفری به در خانه اهالی رفته و یک ترانه فولکوریک (عامیانه) اجرا می‌کنند، آن‌ها کوچک‌ترین فرزند پسرخانواده را مورد خطاب قرارداده و ترانه را به نام او می‌خوانند و در انتها صاحبخانه مقداری آجیل، شیرینی، پول و یا چیزهای دیگر به آنها می دهد.

در این شب تمام خانواده‌ها منتظر هستند تا دسته‌های مختلف به در خانه آنها بروند و فلسفه وجودی این مراسم در واقع نوعی شاد باش و تبریک تولد امام حسن مجتبی(ع) است که به منزله فال نیک گرفته می شود.