بنای بی‌نظیر طباطباییها یکی از معروف‌ترین بناهای دوره قاجار است و در سال ۱۲۵۰ هجری قمری به دست یکی از تاجران مشهور و ثروتمند آن دوره به نام سید جعفر طباطبایی در شهر کاشان ساخته شد. این خانه 4730 مترمربع مساحت دارد و ساخت آن تقریبا 10 سال به طول انجامیده است.این خانه تاریخی پس از گذشت سال ها به وسیله هیات امنایِ مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان، از صاحبان آن خریداری شد. این بنا در سال های 1373 تا 1376 با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان و با پشتیبانی مسوولان وقت وزارت معادن و فلزات مورد مرمت قرار گرفت و طبق نقشه اصلی بازسازی شد.
موقعیت خانه طباطبایی ها
خانه طباطـبایی ها در مرکز کاشـان و در بافت قدیـمی شهر واقع شده است و توسط جاذبه‌های گردشگری دیگر مانند خانه بروجردی ها،خانه عباسیان، خانه عامری ها، موزه توی، گرمابه سلـطان امیر احـمد و… احـاطه شده است و با مسجد آقا بزرگ و بازار کاشان به اندازۀ پانزده دقـیـقه پیـاده روی فاصله دارد.
پیشینه خانه طباطبایی
صاحبِ خانه طباطبایی ها، یکی از تاجران بین المللی فرش از اهالی نظنز و مقیم کاشان بود که با نام حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی شناخته می شد و فرش های نفیسی را به روسیه و هند صادر می کرد. وی در حدود سال 1250 هجری قمری تصمیم به ساخت خانه ای مجلل در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیراحمد گرفت تا خانواده اش را در آن اسکان دهد. او معمار معروف کاشانی، استاد علی مریم، هنرمند برجسته دوره قاجار، را به عنوان مامور طراحی و ساخت این خانه انتخاب کرد. معمار موظف شد با استفاده از هنر و مهارت خود خانه باشکوهی را بنا کند. وی که سازنده خانه بروجردی‌ها و سرای امین الدوله نیز بود، توانست در مدت 10 سال ساخت این خانه را به پایان برساند.
معماری خانه ی طباطبایی
در زیباسازی این بنا یکی از شاگردان صنیع‌الملک کاشانی نقش موثری ایفا کرده و وظیفه طراحی، نقاشی و همچنین گچ‌بری‌های ساختمان را بر عهده گرفته البته صنیع‌الملک کاشانی هنرمند بزرگ آن دوره، بر روند کار نظارت کامل داشته است.سید جعفر طباطبایی تاجر فرش ایرانی بود و به همین دلیل به سفارش او تمامی گچ‌بری‌های به کار رفته در ساختمان، از نقوش اصیل فرش ایرانی است و زیبایی و شکوه بنا به میزان قابل توجهی وام‌دار نقش و نگار ویژه آن است و همین امر باعث شده که معماری و هنر به کار رفته در این خانه تا حد قابل توجهی بکر و نوین باشد.
بخش های بنا
خانه طباطباییها دارای سه بخش اصلی است که شامل بخش اندرونی، بخش بیرونی و همچنین بخشی مختص خدمه است. این بنا در محله سلطان امیراحمد کاشان واقع شده که یکی از محله‌های قدیمی و سنتی شهر کاشان به شمار می‌رود.معماری این خانه همانند دیگر خانه‌های متعلق به دوره قاجار به صورت کاملا درون‌گرا و اسلامی ساخته شده، به این شکل که به هیچ‌وجه در فضای بیرونی نمی‌توان محیط داخلی خانه و یا اتاق‌ها را مشاهده کرد. خانه طباطبایی ها شامل 40 اتاق، چهار حیاط، چهار سرداب یا زیرزمین، سه عدد بادگیر و دو رشته قنات است.
حیاط خانه
حیاطی مصفا و زیبا دارد ، باغچه ای بزرگ و حوضی که آب زلال آن به جز زیبایی ؛ جهت آبیاری درختان و استفاده ی خانواده هم کاربرد داشته است .دور تا دور حیاط را اتاق هایی ساخته اند که تعدادی از آنها در زمستان و تعدادی از آنها در فصل تابستان استفاده می شده است .
ورودی بنا
در ابتدای هشتی خانه، ۲۰ پله وجود داد رکه باید از انها پایین بروید تا به حیاط خانه برسید، بعد از گذر از این ۲۰ پله وارد حیاط بزرگ و دل نشین خانه که با استخر بزرگ و زیبایی تزیین شده است، می رسید. در ۲ طرف این حوض بزرگ هم شش با غچه ی هشت صلغی سریبز به چشم می خورد که باعث زیباتر شدن حیاط شده است.
اتاق ها
داخل این خانه اتاق های زیادی وجود دارد که در اتاق مرکز یآن، سک سرداب بزرگ دارد که به دلیل نوع معماری خاصی که دارد، در فصل گرما ۱۵ درجه اختلاف دما با داخل و بیرون آن دارد.اتاق هایی که بخش زمستانه هستند دارای شومینه و سقف های کوتاه هستند از ظهر تا غروب آفتاب هم دربرابر نور خورشید قرار دارند.
اتاق زمستانه: اتاق زمستانه را اتاق های آیینه هم می خوانند . اگر از اتاق نخستین به آخرین اتاق بنگری درب انتهایی آن به صورتی هست که گویی در مقابل آیینه قرار گرفته و تکرار شده است.
اتاق های تابستانه: حد فاصل بخش بیرونی و خدمه است . زیباترین صحنه ای که از خانه ی طباطبایی می بینید در برگیرنده اتاق شاه نشین و ایوان یا همان تالار آیینه است.
در پشت اتاق های گوشواره و همجوار با اتاق شاه نشین حیاط های کوچکی است که از آنها با نام پاسیو یا حیاط خلوت نام می بریم . سرتاسر این حیاط ها را نقاشی های زیبایی در بر گرفته است.
بخش شاه نشین
اتاق شاه نشین در مرکز بهمراه نورگیر های زیبا و پنجره هایی مشبک و رنگارنگ میباشد ، پنجره های کناری در این بخش بصورت دوجداره بوده و عمودی باز و بسته میشوند . در این اتاق تزئینات بسیار جالبی به چشم می خورد، تزئینات نقاشی و آیینه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی که مانند پارچه توری ظریفی بنظر میرسد . در طرفین اتاق شاه نشین خانه طباطبایی ها اتاق های گوشواره ای قرار گرفته، و در جلوی این اتاق هم ایوان با آیینه کاری و گچ بری های بی‌نظیری به چشم می خورد.
بخش خدمه خانه
به بخش خدمه که برسید، زیبایی ساده‌ای را به چشم خواهید دید. حیاطی که بناهای آن بدون تزئینات اضافی، به نیروی کار و خدمت‌رسانی خانه تعلق داشته و روزگاری در مطبخ‌های آن عطر غذا می‌پیچیده است. سردابی که در این حیاط واقع شده، نقش یخچال خانه را برای نگهداری مواد فاسدشدنی ایفا می‌کرده است.
بهترین زمان برای بازدید:
بازدید از خانه تاریخی طباطبایی ها هرروز از ساعت هشت و نیم تا هجده برای عموم گردشگران آزاد است. زمان بازدید خود را طوری تنظیم کنید که زمان کافی برای بازدید از کل خانه (که چهل اتاق دارد!) داشته باشیـد. هوای داخل خانه خنک و تازه است؛ بنابراین حتی در ماه‌های گرم سال نیز می‌توانید به بازدید بروید.
در وصف بنای طباطبایی:
خانه طباطباییها به‌عنوان یکی از زیباترین خانه‌های کاشان و ایران، تمام آنچه را که برای زندگی مورد نیاز بوده را به زیبایی در هر چه تمام‌تر در دل خود جای‌داده است و علاوه بر رعایت محرمیت در قسمت بیرونی که حریمی مقدس برای ایرانی‌ها به شمار می‌رود، در داخل اندرونی خانه نیز از آن غاف نشده است تا بدین ترتیب ساکنان آن در کمال آرامش و یکپارچگی زندگی خود را سر کنند.
آدرس خانه طباطبایی ها:
اصفهان، کاشان، خیابان علوی، محله سلطان امیراحمد، جنب امامزاده امیراحمد