استان قزوین یکی از ۳۱ استان ایران است و در بخش شمال غربی این کشور واقع شده است. این استان با دارا بودن تنها ۱ درصد از مساحت کشور، نزدیک به ۸ درصد در اقتصاد و تولیدات ایران نقش دارد. این استان از استانهای تاریخی ایران بوده و آثار باستانی زیادی را در خود جای دادهاست بهطوریکه ۱۱ درصد از آثار تاریخی ملی ثبت شده کشور در استان قزوین قرار دارد و از این نظر رتبه نخست را در ایران دارد. با درناتریپ جهت آشنایی با جاهای دیدنی استان قزوین همراه شوید.
۱. مسجد النبی قزوین
مسجد النبی یا مسجد شاه معروف به مسجد سلطانی مسجدی در شهر قزوین است. این مسجد که مساحتی قریب به ۱۴۰۰۰ متر مربع دارد، کتیبههایی دارد که بر طبق آن فتحعلیشاه قاجار بانی مسجد ثبت گردیده، اما شواهدی دال بر وجود مسجد در دوران صفوی وجود دارد معمار بنا را شخصی بنام استاد میرزای شیرازی و سال ساخت بنا را ۱۱۶۶ هجری شمسی دانسته اند. گنبد مسجد دو پوسته، و صحن مسجد چهار ایوانیست و همانند مسجد جامع قزوین دارای شبستان است. این مکان محل گردهمایی نمازگزاران در هر جمعه در قزوین برای نماز جماعت میباشد.
۲. دریاچه اوان
دریاچه زیبای اُوان در نیمه شمالی الموت، در دامنه کوه خشچال، در فاصله ۷۵ کیلومتری قزوین و در میان چهار روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد شهر قزوین قرار دارد.
این دریاچه که بیش از هفتاد هزار متر مربع مساحت دارد، در ارتفاع هزار و هشتصد و پانزده متری از سطح دریا واقع شدهاست. طول آن در طویلترین قسمت ۳۲۵ متر و عرض آن ۲۷۵ متر میباشد. در تابستان این دریاچه محل ماهیگیری، آبتنی و قایقرانی و در پاییز، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل اسکی سواری است.
دریاچهٔ اوان احتمالا ۵۰۰ سال پیش بر اثر لغزش به وجود آمده که این لغزش در حال حاضر غیرفعال است. اعتقادی وجود دارد مبنی بر اینکه این دریاچه بازماندهٔ دریاچه بزرگی در قدیم است.
۳. چنار خونبار
یکی از عجیب ترین جاذبه های این استان، چنار خونبار است. چنار خونبار درخت چنار مشهوری در روستای زرآباد الموت قزوین است و اهالی روستای زرآباد اعتقاد دارند که از این درخت هر ساله در زمان اذان صبح روز عاشورا خون، یا مایع سرخی شبیه خون و خونابه تراوش میکند.
این چنار در زیارتگاه امامزاده علی اصغر زرآباد قرار داشته هر سال مردم بسیاری در روز عاشورا از دور و نزدیک به امامزاده علی اصغر میروند تا هم عزاداری کنند و هم شاهد تراوش خون از این درخت باشند.
۴. دره گرماگلو
دره گرما گلو در مسیر دسترسی به قلعه الموت قرار گرفته است و پل فلزی از روی آن عبور میکند. دره از ۲ بخش با عرض بسیار کم و بخشی با عرض وسیع در وسط این دو بخش تشکیل شده است و دسترسی به درون دره از طریق پایین دست روستای گازرخان و از طریق مسیر رودخانه امکانپذیر است.
۵. امامزاده شاهزاده حسین
امامزاده شاهزاده حسین فرزند علی بن موسی الرضا است که مقبرهاش در شهر قزوین واقع شدهاست. گفته شده که وی در سنّ ۲ سالگی در سفر به مرو حین عبور از قزوین، در این شهر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
۶. سرای حاج رضا
سرای حاج رضا بخشی از بازار قزوین است که در ضلع جنوبی آن قرار دارد. کاروانسرای حاج رضا دارای حیاطی بزرگ است و بنای دو طبقه آن در دو اشکوب ساخته شده که به وسیله طاقهای زیبایی به صورت یک تیمچه درآمده است. این بنا در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۱۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۷. کلیسای کانتور
این کلیسا توسط روس ها در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم ساخته شد. درباره کلیسای کانتور در پست های قبل توضیحاتی را داده ایم که جهت اطلاعات بیشتر میتوانید بر روی نام کلیسای کانتور وارد صفحه مربوطه شوید.
۸. آرامگاه حمدالله مستوفی
آرامگاه حمدالله مستوفی مربوط به دوره ایلخانی است و در قزوین، خیابان طالقانی، خیابان ملکآباد سابق، کوچه مستوفی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای آرامگاه حمدالله مستوفی برج آجری کوچکی است متعلق به قرن هشتم قمری که پلان برج به صورت مربع توسط ۴ فیل پوش، ۸ ضلعی شده و با گنبد مخروطی پوشیده شده است.
۹. مسجد جامع قزوین
مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع عتیق یا مسجد جامع کبیر از بزرگترین مساجد ایران و کهنترین مسجدجامع ایران بوده و بنای نخست آن بر روی آتشکدهای از دوران ساسانیان ساخته شده است. این مسجد به فرمان هارون الرشید ساخته شد و در یورش مغولان به قزوین و از آن جا که مهمترین مسجد شهر بوده، بخشی از آن (و از جمله ایوان جنوبی) تخریب گشته ولی در دورههای پسین ترمیم گردیده است که میتوان نمونه های آن را در بخش های مختلف مشاهده کرد.
۱۰. بازار قزوین
مجموعه بازار قزوین با معماری جالب و قدیمی خود، یکی از مکانهای دیدنی شهر قزوین است. سابقه بازار در قزوین به یکهزار سال میرسد و با گذشت زمان این بازار تا دوره صفوی رشد میکند و در این دوره با انتخاب قزوین بهعنوان پایتخت ایران و پس از آن با احداث طرحهای قابل توجهی در دوره قاجار مانند کاروانسرای سعدالسلطنه در همجواری بازار به علت قرار گرفتن شهر قزوین در محور ارتباطی پایتخت بهغرب و شمال ایران ارزش فوقالعادهای بهآن داده میشود. اما مجموعه بازار کنونی به دوره صفویه نسبت داده میشود و قسمت اعظم بناهای کنونی آن در دوران قاجار ساخته شده است.
۱۱. آب انبار سردار بزرگ
این بنای گنبددار که نمونهای شاخص و منحصر به فرد در ایران بهشمار میرود، دارای گنبدی رفیع و آجری میباشد که نورگیرهایی بر بدنه آجری آن تعبیه شدهاست.
بانیان احداث این آبانبار، دو برادر به نام «محمدحسن خان و محمدحسین خان»، از امرا و سرداران زمان فتحعلی شاه، محمد شاه و ناصرالدین شاه بودند.
این آبانبار یک نظام بزرگ و جالب از آبرسانی شهری محسوب میشود که حجم مخزن آن بالغ بر سه هزار مترمکعب است.
۱۲. پارک جنگلی باراجین
پارک جنگلی باراجین یا پارک جنگلی فدک در منطقه باراجین شهر قزوین واقع شدهاست. این بوستان با مساحت ۱۵۰۰ هکتار از بزرگترین پارک جنگلیهای کشور محسوب میشود. قله مردمی، رودخانه ارنزک، دسترسی آسان و اشراف به شهر قزوین را میتوان از ویژگیهای بوستان باراجین دانست.
۱۳. باغستان های سنتی قزوین
باغستانهای سنتی قزوین به مجموعه باغهایی گفته میشود، که نیمه جنوبی شهر قزوین را دربر گرفتهاست. این باغات بیش از ۲۵۰۰ هکتار وسعت دارند و در گذشته گرداگرد شهر را فرا گرفته بودند. باغستانهای سنتی بیش از یکهزار سال قدمت دارند. بهطوریکه ناصر خسرو در سفرنامه خود، شهر قزوین را اینگونه توصیف میکند:
باغستان بسیار داشت؛ بی دیوار و خار و هیچ مانعی از دخول در باغات نبود.
علت اطلاق کلمه «سنتی» به این باغستانها، این است که این باغات به روش سنتی یعنی غرق آبی، آبیاری میشوند. در گذشته این باغات به وسیله آب ۵ رودخانه به نامهای ارنزک، دیزج، وشته، دلی چای و زویار آبیاری میشد.
۱۴. قلعه الموت
قلعهٔ الموت یا دژ الموت، مقرّ حسن صباح، یکی از قلاع تاریخی ایران است که در منطقه الموت قزوین و شمال شرقی روستای گازرخان (قصر خان) قرار دارد. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است که کوههودکان با فاصلهای نسبتاً زیاد بر آن مشرف است. به دلیل شرایط سخت جغرافیایی، این دژ از دسترسی خلفای بغداد و سپاهیانش به دور و دستیابی بر آن بسیار سخت بود. این قلعه در شوال ۶۵۴ هجری قمری، به دستور هلاکوخان مغول به آتش کشیده و ویران شد و از آن پس به عنوان تبعیدگاه و زندان مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از سال ۹۳۰ هجری قمری و ابتدای حکومت شاه تهماسب صفوی تا سال ۱۰۰۶ هجری قمری قلعه کالبدی سالم داشته است.
متاسفانه حفاریهایی که در دوره قاجار برای یافتن گنج در قلعه الموت انجام شده، سبب ویرانی آن شده است.
۱۵. خانه تاریخی زعیم
از تاریخچه این مکان اسناد مکتوب و واضحی موجود نیست ولی براساس تاریخ کتیبهای که در قسمت جنوبی بنا یعنی شاه نشین قرار دارد و تاریخ ۱۰۲۲ ه.ق را نشان میدهد میتوان حدس زد که تاریخ بنا به دوره صفوی بر میگردد. قسمت شمالی این بنا که تبدیل به خانه شده است دارای تزیینات بیشتری بوده ولی متاسفانه تخریب شده و در حال حاضر قسمت جنوبی که شاه نشین قرار دارد دارای تزییناتی از قبلی : مقرنس کاری، گچبری، آینه کاری ، نقاشی و … است. این خانه دارای سه حیاط و یک آب انبار بوده که در حال حاضر فقط یک حیاط باقی مانده و همچنینی دارای زیر زمین در دو طرف بنا است.
۱۶. پیغمبریه
پیغمبریه مربوط به دوره صفوی است و در قزوین، جانب شرقی خیابان پیغمبریه و جنب مدرسه و مسجد پیغمبریه در غرب بنای چهل ستون قرار دارد و تاریخ ساخت بنا به دوران صفویه برمیگردد که در ادوار بعدی بازسازی و تکمیل گشتهاست و در سردر ورودی حیاط کتیبهای وجود دارد که تاریخ اتمام بنا ۱۳۳۲ ذکر مینماید. ین مکان را آرامگاه چهارتن از پیامبران بنی اسرائیل به نامهای :سهولی، سلام، القیا و سلوم میدانند و به ” چهار انبیاء ” نیز معروف میباشد که گفته میشود آنان پیامبرانی میباشند که مژده میلاد مسیح را از اورشلیم به سوی شرق آورده بودند و از اسناد موقوفات صفویه برمی آید که این مکان در پایان قرن یازدهم هجری زیارتگاهی مورد احترام بوده و باغهایی را بر آن وقف کردهاند.
۱۷. غار سفید آب
غار سفیدآب در ۱۷۰۰ متری شمال روستای سفید آب و در دل کوه سفیدچشمه به ارتفاع تقریبی ۲۴۰۰ متر از سطح دریا واقع شدهاست. این غار به خاطر وجود آب بسیار، دهلیزهای عمودی فراوان، که فرود بعضی چاهروهای آن به عمق ۵۰ متر میرسد، استالاکتیتها و استالاگمیتهای جوان و بافتهای گل کلمی در سطوح مختلف آن مورد توجه غارنوردان و توریستهای ماجراجو است.
۱۸. آبشار ورچر
ورچر آبشاری در نزدیکی روستای رزجرد و از جاذبههای گردشگری قزوین است. این آبشار در ۶ کیلومتری شرق روستای رزجرد قرار دارد. ارتفاع این آبشار به بیش از ۳۰ متر می رسد و محصور شدن آن در بین صخره های عظیم ، زیبایی خاصی به این آبشار بخشیده است. از گونههای گیاهی منطقه میتوان به بید و ون اشاره کرد.
۱۹. گرمابه رضوی
گرمابه رضوی مربوط به دوره قاجار میباشد و در قزوین، خیابان امام خمینی، جنب ورودی مسجد النبی واقع شده است. این بنا در سال ۱۳۸۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
۲۰. گرمابه سعدیه
گرمابه سعدیه مربوط به دوره قاجار است و در قزوین، خیابان امام، داخل مجموعه سعد السلطنه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۵۹۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۲۱. قله سیالان
سیالان، نام کوهی است که قلهٔ آن در مرز استانهای مازندران و قزوین قرار گرفتهاست. قلهٔ سیالان ۴۱۷۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
این کوه از جنوب به منطقهٔ رودبار الموت از استان قزوین و از شمال به درهٔ دوهزار از شهرستان تنکابن در مازندران مشرف است. برای این قله یک جانپناه در سمت شمالی و یکی در سمت جنوبی وجود دارد و به صورت کلی میتوان از سه مسیر یه سیالان صعود است.
۲۲. عمارت شهرداری قزوین
عمارت شهرداری قزوین مربوط به دوره قاجار میباشد و در خیابان شهرداری قزوین واقع شدهاست. این بنا اولین ساختمان شهرداری در ایران است.
۲۳. کاروانسرای سعدالسلطنه
کاروانسرای سعدالسلطنه به دستور «سعدالسلطنه» حاکم وقت قاجاریه قزوین ساخته شد. ارزشمندترین قسمت این بنا، چهار سوق آن است که از تقاطع قائم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن گنبد بزرگ کاشیکاری شدهای قرار دارد.
چهار طرف گنبد را، چهار نیمگنبد با رسمیبندی و نورگیر فراگرفتهاند که فضا را بزرگتر نشان میدهند.
سرای سعدالسلطنه قزوین بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده و مرکزتجاری داخلی شهری کشور است که با وسعتی افزون بر ۶/۲ هکتار در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد.
۲۴. مسجد و مدرسه سردار
مسجد و مدرسه سردار یکی از زیباترین مدارس علمیه شهر قزوین است که در انتهای خیابان تبریز قرار دارد. بانی این بنا دو برادر به نامهای «حسین خان» و «حسن خان»؛ از سرداران فتحعلی شاه قاجار میباشند که در سال ۱۲۳۱ هجری قمری آن را در دو طبقه احداث نمودند.
۲۵. کلیسای رفیع
کلیسای رفیع در حیاط مدرسه ای به همین نام، قرار دارد. این کلیسا در دوره پهلوی اول در این محوطه که از دیرباز مجموعه آموزشی وعبادتی ارمنیان این شهر، بود ساخته شد. کلیسا دارای بنایی آجری با طرحی مبتنی بر محورهای چلیپایی است و فضای اصلی آن، به شکل مستطیل و دارای چهار ستون است. علاوه بر مراسم عمومی مربوط به ارامنه، این کلیسا همه ساله میزبان آیین مخصوص” ارتحال و معراج حضرت مریم” است که همزمان با ” عید تبرک انگور ” در ماه آگوست (مرداد ماه) برگزار می شود و انجمن های فرهنگی ارمنی به زیارت این کلیسا میآیند.
۲۶. عمارت باغ سپهدار
عمارت باغ سپهدار کوشکی آجری در دو طبقه است که در خیابان فلسطین غربی و محوطه باغ تاریخی هزار جریب قرار دارد و در دوره قاجار ساخته شده است. عمارت باغ سپهدار قزوین، منسوب به محمدولی خان تنکابنی ملقب به سپهدار اعظم، شخصیت معروف دوره قاجاریه میباشد. این بنا ملهم از عمارت کلاه فرنگی (کاخ چهلستون) و مهمانخانه بزرگ قزوین بنا شدهاست. الگو برداری از دو بنای شاهانه و مجلل دورههای صفوی و قاجاریه نمایانگر طبع قدرت طلب سپهدار میباشد که برای نمایش اقتدار و جایگاه خود در قزوین ساخته شدهاست. تاریخ احداث آن را میتوان به سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۷ هجری قمری نسبت داد.
۲۷. مجموعه باغ صفوی
مجموعه باغ صفوی (باغ سعادت آباد، باغ فرهنگی قزوین، دولتخانه صفوی یا ارگ تهماسبی) مربوط به دوره صفوی – دوره قاجار است و در قزوین، مابین خیابان هلال احمر و پیغمبریه، سبزه میدان و خیابان سپه واقع شده است. مجموعه باغ صفوی دارای بیش از ۶ هکتار وسعت میباشد و از سردر عالیقاپو در شمال و ابتدای خیابان سپه قزوین آغاز شده و در انتها به محوطه کاخ چهلستون قزوین اتصال مییابد و در طول مسیر خود با گذشتن از چندین حیاط و محوطه باز، میتوانید از آثار و بقایای بهجا مانده از دورههای مختلف صفوی، افشاریه، زندیه و قاجاریه را یکجا مشاهده نمایید.
۲۸. تیمچه سرباز
تیمچه سرباز مربوط به دوره صفوی – دوره قاجار است و در شهرستان قزوین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۴۰۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۲۹. آب انبار حاج کاظم
آب انبار حاج کاظم یکی از بزرگترین و زیباترین آب انبارهای شهر قزوین است که در انتهای خیابان تبریز این شهر واقع شده است. آبانبار حاج کاظم متعلق به سال ۱۲۵۶ هجری قمری است و توسط حاج کاظم کوزهگر و حاج اسماعیل قزوینی ساخته شد.
۳۰. حمام قجر
حمام قجر یکی از کهنترین و بزرگترین گرمابههای قزوین است که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری به وسیله امیر گونه خان قاجار قزوینی از سرداران شاه عباس صفوی به دستورشاه ساخته شده و نخست «حمام شاهی» نام داشتهاست. این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۹ توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری و با سرمایهگذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت شد و هماکنون به عنوان موزه مردمشناسی در ۳ بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل مورد بازدبد علاقهمندان قرار میگیرد.
۳۱. دژ لمسر
دژ لمبسر یا لمسر که در شمال شهر قزوین و در منطقه الموت در شمال شرقی شهر رازمیان واقع شدهاست و قدمت آن به دوران ساسانیان بازمیگردد و در دوره سلجوقیان مورد استفاده گسترده قرار گرفت. این قلعه از مهمترین پایگاههای اسماعیلیان پس از دژ حسن صباح میباشد و در بخش الموت غربی در شهرستان قزوین واقع شدهاست. متأسفانه پیرامون سال ساخت این بنا در اسناد تاریخی یادی به میان نیامده است.
۳۲. عمارت سردار مفخم
عمارت سردار مفخم توسط شاهزاده اکبر میرزا ملقب به سردار مفخم و بشارت السلطنه بنا شدهاست. او وکیل (نماینده) قزوین در دورههای چهارم و پنجم مجلس مشروطه بود. ساخت این بنا به اواخر دوره قاجار مربوط است و در حکم استراحتگاهی خاص سران و شاهزادگان بوده است.
۳۳. دروازه درب کوشک
دروازه درب کوشک، یکی از کهنترین دروازههای قزوین است که به سوی الموت، رودبار و کوشک و شکارگاههای شمال قزوین باز میشدهاست و دارای یک ورودی با قوس و کلیل و نیم دایره است. در هر طرف راهرو دو طاق نما ساخته شده که با نرمی به سوی بیرون پیش آمده و حالت آغوش گشوده را تداعی میکند. این دروازه تنها یک نما به سوی خارج شهر دارد که از تزئینات کاشیکاری و رسمیبندی برخوردار است و بدنه رو به داخل آن، آجری ساده است. کاشیکاری موجود در بنا در زمان فرمانروایی میرمحمدحسین عضدالملک قزوینی در دوره قاجاریان انجام شدهاست.
۳۳. ایوان سنگی نیاق
در روستای نیاق از توابع قزوین صخرهای نسبتا مرتفع قرار دارد که در دل این صخره حفرههای بزرگ توسط عوامل طبیعی ایجاد شده است. در داخل برخی از این حفرهها، حوضچههایی مستطیلی شکل توسط ساکنان احتمالی حفر شده است که این حوضچهها به هنگام بارندگی از آب باران پر میشود. ساکنان محلی بر این باورند که محمد حنفیه در بالای این ایوان قصری ساخته بودهاست که امروزه از این قصر به جز مخازن ذخیره غلات و حبوبات چیزی باقی نیست .
این ایوان که با اسمهای دیگری چون “ایوان نیاق”، “دیوایوان” و “طاق محمد حنفیه” نیز شناخته میشود، در کنارش نیم طاقی طبیعی و زیبا به ارتفاع حدود ۱۰ متر قرار گرفتهاست که باعث شده جلوه بسیار زیباتری پیدا کند.
۳۴. سردر عالی قاپو
سردر عالی قاپو یکی از آثار تاریخی و گردشگری در شهر قزوین است که در ابتدای خیابان سپه – نخستین خیابان ساخته شده در ایران – قرار دارد. این بنا سردر یکی از هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان بودهاست و در اصلی جنوبی است که به خیابان و میدان شاه باز میشده و تنها در از این مجموعه است که اکنون به یادگار مانده است.
۳۵. خیابان سپه
خیابان سپه قزوین نخستین خیابان طراحیشده ایران است که در دوره صفوی در زمان پایتختی قزوین احداث شد. این خیابان را شاه تهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور، همزمان با ایجاد جعفرآباد یعنی عمارت و خانههای دو طرف این خیابان و باغ سعادت آباد و عمارت دولتخانه و حرمسرا و باغهای شرقی و غربی عمارات مذکور احداث کردهاست. ظاهرا نام خیابان هم از نام محلهای به نام خیابان در هرات گرفته شدهاست که شاه طهماسب در دوران ولیعهدی در آن شهر ساکن بوده است.
۳۶. کاخ چهل ستون قزوین
عمارت چهل ستون قزوین، معروف به عمارت کلاه فرنگی، بنایی است که در شهر قزوین قرار دارد. این بنا که تنها کوشک باقیمانده از مجموعه کاخهای سلطنتی روزگار شاه تهماسب است، در مرکز شهر قزوین و در میدان آزادی (سبزه میدان) قرار دارد و در دوره صفویه و زمانی که قزوین پایتخت بود به کلاه فرنگی مشهور بود.
۳۷. موزه قزوین
موزه قزوین در شرق دولتخانه صفوی قزوین قرار دارد و اشیای این موزه به چند گروه تقسیم میشوند. برخی از این اشیاء که بیشتر ظروف سفالی و اشیای مفرغی است، به هزارههای سوم و اول پیش از میلاد تعلق دارند. سایر اشیای این موزه مربوط به دوران اسلامی از قرون اولیه تا عهد معاصر است.